وارطان هوانسیان
| وارطان هوانسیان | |
|---|---|
| زادروز |
تبریز 1274ش |
| درگذشت | تهران 6 خرداد 1361ش |
| محل زندگی | تهران |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | معماری و شهرسازی- پاریس |
| شغل و تخصص اصلی | معمار |
| آثار | ساختمان شعبه مرکزی بانک سپه و موزه سکه بانک سپه در میدان امام خمینی شهر تهران، کاخ اختصاصی مجموعه‌ی سعدآباد |
| گروه مقاله | معماری |
وارطان هوانسیان (تبریز 1274- تهران 6 خرداد 1361ش)
معمار ایرانی ارمنی‌تبار و از پیشگامان معماری مدرن در ایران. تحصیلات ابتدایی‌اش را در دبستان هایکازیان تاماریان و متوسطه را در دبیرستان مرکزی تِماکان تبریز به پایان رساند (1292). پس از اتمام تحصیلات، مدتی در سمت طراح در کارخانه‌ی قالی‌بافی تبریز مشغول به کار شد. سپس به تهران مهاجرت کرد و در این شهر به تدریس در مدارس ارمنیان پرداخت و تا 1297 که برای ادامه‌ی تحصیلات خود به پاریس رفت، در سمت عضو هیأت مدیره و مدرس در دبستان هایکازیان مشغول به کار و تدریس بود. در زمستان 1297 به پاریس رفت و به تحصیل نقاشی در مدرسه‌ی هنرهای زیبا، بوزار، پرداخت، اما پس از مدت کوتاهی به توصیه‌ی اطرافیان به رشته‌ی معماری روی آورد و در 15 اکتبر 1919م در مدرسه‌ی اختصاصی معماری پاریس ثبت نام کرد. او پس از چهار سال، در 1923 از این مدرسه فارغ‌التحصیل شد و بلافاصله تحصیلات خود را در رشته‌ی شهرسازی همان مدرسه ادامه داد. حین ادامه‌ی تحصیلات عالی به همراه گروهی از همکارانش، به کار عملیات ترمیم خرابی‌های پس از جنگ جهانی اول در اطرف پاریس گمارده شد. طی این کار او توانست مدتی زیر دست معماری چیره‌دست، به نام هانری سواژ، تجربیاتی کسب کند و سپس با افتتاح دفتر شخصی خود، کارش را ادامه داد. در سال 1314، به ایران بازگشت و بلافاصله در اداره‌ی ساختمان شهربانی استخدام شد و هم‌زمان، در برخی مسابقات طراحی ساختمان نیز شرکت کرد، از جمله شرکت در مسابقه‌ی طرح بنای هنرستان دختران در 1314ش که در آن مقام اول را به دست آورد. او همچنین ساختمان کلوپ افسران وزارت جنگ را، که گابریل گورکیان طراحی کرده بود، به اتمام رساند. در همین زمان، طرح مهمانخانه‌ی بزرگ دربند را تهیه کرد، اما به دلیل مشغله‌ی فراوان، نتوانست شخصاً بر چگونگی اجرای آن نظارت داشته باشد. در 1320ش، از جانب شهرداری تهران مأموریت یافت تا آیین‌نامه‌ی ساختمانی را تنظیم کند. هم‌زمان، به سمت مهندس ارشد بانک_سپه منصوب و به بنای ساختمان مرکزی و بسیاری از شعب این بانک در شهرستان‌های بزرگ مشغول شد. به موازات این فعالیت‌ها، به طراحی و ساخت چندین بنای تجاری، اداری، مسکونی و نیز سینما برای کارفرمایان خصوصی پرداخت.در کنار کارهای معماری، هوانسیان به فعالیت‌های فرهنگی نیز باور و علاقه داشت. اولین اقدام او در این زمینه، تشکیل "انجمن ایرانیان مقیم فرانسه" در پاریس بود که تا زمان بازگشت به ایران، سمت دبیری آن را بر عهده داشت. مهم ترین فعالیت فرهنگی او در ایران، تأسیس "انجمن آرشیتکت‌های ایرانی دیپلمه " (1323) و انتشار مجله‌ی آرشیتکت (1325) بود. این نشریه، در واقع اولین نشریه‌ی تخصصی معماری در ایران محسوب می‌شود که چاپ آن تا 1328 ادامه داشت، اما پس از 6 شماره، به دلایل مختلف چاپ آن متوقف شد. در سال 1340، بار دیگر اقدام به چاپ نشریه‌ای با عنوان معماری نوین کرد که تا 1341 پنج شماره از آن به چاپ رسید.
آگاهی هوانسیان از اصول و قواعد حاکم بر شیوه‌های معماری و ساختمان‌سازی در اروپای آن زمان، تسلط او بر این اصول و نیز اجرای دقیق او، بی‌تردید جایگاه ویژه‌ای را برای وی و آثارش در تاریخ معماری معاصر ایران ایجاد کرده است. او سهمی عمده در تغییر و توسعه‌ی معماری روز ایران در اوایل قرن بیستم داشته است. مشاهدات و مطالعات هوانسیان در دوران تحصیلاتش در پاریس و فعالیت حرفه‌ای در آن شهر، به دیدگاه او در زمینه‌ی معماری و شهرسازی شکل و جهت داد. در واقع، توجه انحصاری او به سبک معماری مدرن از همین‌جا ریشه گرفته است. ساختمان‌های هوانسیان از معماری مدرن پیش از جنگ جهانی دوم، آرت نوو، دیدگاه‌های باوهاوس و آثار آدولف_لوس و لوکوربوزیه متاثر بود. او مخالف التقاط‌گرایی و تقلید از شکل‌های معماری سنتی ایرانی بود. دریافت دو نشان مهم علمی-هنری و لوح تقدیر- یکی برای ساخت کاخ اختصاصی مجموعه‌ی سعدآباد و دیگری برای بنای ساختمان بانک سپه (شعبه‌ی بازار)- از جمله‌ی موفقیت‌های او محسوب می‌شود.
تعدادی از آثار مهم او: ساختمان شعبه مرکزی بانک سپه و موزه سکه بانک سپه (میدان امام خمینی شهر تهران)، کاخ اختصاصی مجموعه‌ی سعدآباد، هنرستان دختران تهران، هتل دربند (تهران)، تکمیل باشگاه افسران وزارت جنگ (تهران)، سینما متروپل (تهران)، سینما کریستال (تهران)، سینما دایانا (تهران)، مهمانخانه ایستگاه راه‌آهن (تهران)، هتل فردوسی (تهران)، بانک سپه (شعبه بازار تهران)، مراکز بانک سپه در شهرستان‌ها، ساختمان جیپ (تهران)، مجتمع آپارتمان‌های شاه‌رضا (تهران).
منابع:
- معماری وارطان هوانسیان: مجموعه معماری دوران تحول در ایران: سهراب سروشیانی، ویکتور دانیل، بیژن شافعی؛ تهران: انتشارات دید، 1386
- معماری معاصر ایران: امیربانی مسعود، تهران: نشر هنر معماری قرن، 1388
- b2n.ir