کانه
کانِه (ore)
(یا: سنگ معدن) قطعه‌سنگی دارای رگه‌ای از مادۀ معدنی[۱] یا نهشته‌ای رسوبی با ارزش استخراج به‌منظور استحصال اقتصادی مواد معدنی. این اصطلاح را معمولاً برای سنگ‌های فلزدار به‌کار می‌برند. فلزات گاهی به‌‌صورت خالص‌اند (فلزات آزاد[۲])، اما غالباً به‌شکل ترکیباتی مانند کربنات[۳]، سولفید[۴]، یا اکسید[۵] یافت می‌شوند. کانه‌ها غالباً حاوی ناخالصی‌هایی‌اند که باید در هنگام استخراج فلز آن‌ها را جدا کرد. کانه‌های ارزشمند تجاری عبارت‌اند از بوکسیت[۶] (اکسید آلومینیوم[۷]، Al۲O۳)؛ هماتیت[۸] (اکسید آهن سه‌ظرفیتی[۹]، Fe۲O۳)؛ بلند روی[۱۰] (سولفید روی[۱۱]، ZnS)؛ و روتیل[۱۲] (دی‌اکسید تیتانیوم[۱۳]، TiO۲). نهشته‌های کانۀ گرمابی[۱۴] از مایعاتی مانند آب شور تشکیل می‌شوند که در دمای بالا از درزه‌های سنگ میزبان می‌گذرند. از این جمله است نهشته‌های «مس پورفیری[۱۵]» در شیلی و بولیوی، نهشته‌های سولفید مس[۱۶]ـ روی‌ـ آهنِ زیردریایی که به‌تازگی در ایست پاسیفیک رایز[۱۷] کشف شده‌اند، و نهشته‌های سرب ـ رویِ سنگ آهکی[۱۸] در جنوب ایالات متحدۀ امریکا و نیز در کوهستان پنین[۱۹] انگلستان. کانه‌های دیگر بر‌اثر وقوع فرآیندهای آذرین[۲۰] تغلیظ می‌شوند. این فرآیندها سبب می‌شوند فلزات کانه از ماگما ته‌نشین شوند. کرومیت[۲۱] و نوارهای غنی از پلاتین[۲۲] در بوشولدِ[۲۳] افریقای جنوبی از این جمله است. فرسایش[۲۴] و جابه‌جایی مواد با منابع سنگی موجود در رودخانه‌ها به تغلیظ بیشتر کانی[۲۵]های سنگین در کانسار منجر می‌شود. کانسارهای قلع[۲۶] مالزی از این نوع‌اند. هوازدگی سنگ‌ها[۲۷] نیز ممکن است به پیدایش خاک‌های غنی از فلز منتهی شود، مانند لاتریت[۲۸]های نیکل‌دار کالدونی جدید[۲۹].
- ↑ mineral
- ↑ native metals
- ↑ carbonates
- ↑ sulphides
- ↑ oxides
- ↑ bauxite
- ↑ aluminium oxide
- ↑ haematite
- ↑ iron (III) oxide
- ↑ zinc blende
- ↑ zinc sulphide
- ↑ rutile
- ↑ titanium dioxide
- ↑ Hydrothermal ore
- ↑ porphyry copper
- ↑ copper
- ↑ East Pacific Rise
- ↑ limestone
- ↑ Pennines
- ↑ igneous processes
- ↑ chromite
- ↑ platinum
- ↑ Bushveld
- ↑ erosion
- ↑ mineral
- ↑ tin
- ↑ weathering
- ↑ laterite
- ↑ New Caledonia