سرایان، شهرستان: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{الگو: جعبه اطلاعات شهر ایران|نام فارسی=|نام لاتین=Sarayan|نام قدیمی=|نام دیگر=|استان=خراسان جنوبی|شهرستان=|بخش=آیسک، و سهقلعه|موقعیت=نواحی شمال مرکزی استان خراسان جنوبی|جمعیت=33,312نفر (1395ش)|نوع اقلیم=آبوهوای معتدل و نیمهخشک|ارتفاع از سطح دریا=1,445متر|تولیدات و صنایع مهم=زعفران، غلات، پسته، زیرۀ سبز، انار، بادام، عناب، انگور و گردو؛ صنایع دستی|برخی بناهای مهم=آبانبار کمال؛ مجموعۀ آبانبار فاضلخانی؛ مسجد جامع سرایان؛ آرامگاه تورانشاه؛ قلعۀ قلاع؛ حمام قدیمی سرایان|شهر ها و آبادی های مهم=شهرهای سرایان، آیسک، و سهقلعه}} | |||
سرایان، شهرستان (County) Sarayan | سرایان، شهرستان (County) Sarayan | ||
[[پرونده:2042172634.jpg|بندانگشتی|تقسیمات شهرستان سرایان براساس دهستانها]] | |||
واقع در نواحی شمال مرکزی [[خراسان جنوبی، استان|استان خراسان جنوبی]]، به مرکزیت [[سرایان، شهر|شهر سرایان]]. اگرچه این منطقه به دلیل قرار داشتن در گسترۀ [[خراسان]] بزرگ، از زمان [[اشکانیان]] جزو قلمرو آنان و سپس [[ساسانیان]] بوده، اما شواهد باستانشناختی چندی گواه بر استقرار جوامع انسانی در این منطقه از دورههای پیش از تاریخ است. در دورۀ ساسانیان و سدههای اولیه و میانی اسلامی سرایان جزو ایالت [[قهستان، ناحیه قدیم|قهستان]] بوده. در تمام این دورهها در منابع اسلامی نشانی از اسم سرایان نیست؛ اگرچه دور از ذهن نیست که به دلیل حضور پررنگ [[اسماعیلیان]] در قهستان و در اختیار گرفتن قلاع منطقه، به احتمال سرایان در سدههای 5 و 6ق منطقهای پررونق بوده. از این دوره (دورۀ حکومت [[سلجوقیان]]) محوطههای باستانی چندی در سرایان کشف و بررسی شده است. در دورۀ [[صفویه]] چندین کاروانسرا و آبانبار و بناهای دیگر در منطقۀ سرایان ساخته شده که آثار برخی از آنها هنوز برجاست. در دورۀ معاصر و با ایجاد استان خراسان، سرایان قصبهای و مرکز دهستان بخش حومۀ [[فردوس، شهرستان|شهرستان فردوس]] بود. آبادی سرایان در اوایل دهۀ 1320ش به شهر ارتقاء یافت و در سال 1337ش دهستان سرایان از بخش مرکزی شهرستان فردوس (بخش حومه در آن زمان) جدا و به یک بخش مستقل با مرکزیت شهر سرایان تبدیل شد. پس از تقسیم استان خراسان به سه استان در سال ۱۳۸۴، بخش سرایان از شهرستان فردوس جدا شده، به شهرستان تبدیل شد و به استان خراسان جنوبی ملحق گردید. در اواخر سال 1387ش نام بخش مرکزی شهرستان سرایان به آیسک<ref>Ayask</ref> تغییر داده شد. | واقع در نواحی شمال مرکزی [[خراسان جنوبی، استان|استان خراسان جنوبی]]، به مرکزیت [[سرایان، شهر|شهر سرایان]]. اگرچه این منطقه به دلیل قرار داشتن در گسترۀ [[خراسان]] بزرگ، از زمان [[اشکانیان]] جزو قلمرو آنان و سپس [[ساسانیان]] بوده، اما شواهد باستانشناختی چندی گواه بر استقرار جوامع انسانی در این منطقه از دورههای پیش از تاریخ است. در دورۀ ساسانیان و سدههای اولیه و میانی اسلامی سرایان جزو ایالت [[قهستان، ناحیه قدیم|قهستان]] بوده. در تمام این دورهها در منابع اسلامی نشانی از اسم سرایان نیست؛ اگرچه دور از ذهن نیست که به دلیل حضور پررنگ [[اسماعیلیان]] در قهستان و در اختیار گرفتن قلاع منطقه، به احتمال سرایان در سدههای 5 و 6ق منطقهای پررونق بوده. از این دوره (دورۀ حکومت [[سلجوقیان]]) محوطههای باستانی چندی در سرایان کشف و بررسی شده است. در دورۀ [[صفویه]] چندین کاروانسرا و آبانبار و بناهای دیگر در منطقۀ سرایان ساخته شده که آثار برخی از آنها هنوز برجاست. در دورۀ معاصر و با ایجاد استان خراسان، سرایان قصبهای و مرکز دهستان بخش حومۀ [[فردوس، شهرستان|شهرستان فردوس]] بود. آبادی سرایان در اوایل دهۀ 1320ش به شهر ارتقاء یافت و در سال 1337ش دهستان سرایان از بخش مرکزی شهرستان فردوس (بخش حومه در آن زمان) جدا و به یک بخش مستقل با مرکزیت شهر سرایان تبدیل شد. پس از تقسیم استان خراسان به سه استان در سال ۱۳۸۴، بخش سرایان از شهرستان فردوس جدا شده، به شهرستان تبدیل شد و به استان خراسان جنوبی ملحق گردید. در اواخر سال 1387ش نام بخش مرکزی شهرستان سرایان به آیسک<ref>Ayask</ref> تغییر داده شد. | ||
خط ۶: | خط ۸: | ||
شهرستان سرایان با حدود 9,330کیلومترمربع وسعت و ارتفاع 1,445متر از سطح دریا (در مرکز آن)، با وجود مناطق کوهستانی و کویری، در مجموع دارای آبوهوای معتدل و نیمهخشک است. مناطق شمالی شهرستان، در حد فاصل شهرستانهای گناباد و قاینات، دارای ارتفاعات و زیستبوم تحت حفاظت است و باقی شهرستان مناطق عمدتاً جلگه و کویری هستند. رودخانههای فصلی شهرستان (از جمله کالِ زو) از کوهستانهای شمال شهرستان سرچشمه میگیرند. وجود کوهستان با درهها و آبشارها و مناطق سرسبز، نواحی شمال سرایان را به منطقهای با مناظر چشمنواز و ییلاقی تبدیل کرده است. اقتصاد مردم شهرستان برپایۀ دامداری و کشاورزی و صنایع دستی استوار است. [[چلنگری]]، تولید مصنوعات چرمی و نمدی و بافتههای داری (قالی، گلیم و جاجیم) و منسوجاتی از قبیل سفره، چادرشب و حولۀ دستباف از مهمترین صنایع دستی شهرستان است. زعفران سرایان از مرغوبترین زعفرانهای ایران است و علاوه بر آن غلات، پسته، زیرۀ سبز، انار، بادام، عناب، انگور و گردو تولیدات اصلی زراعی اهالی شهرستانند. مردم سرایان شیعۀ دوازدهامامیاند و به زبان فارسی (گویش خراسانی) سخن میگویند. | شهرستان سرایان با حدود 9,330کیلومترمربع وسعت و ارتفاع 1,445متر از سطح دریا (در مرکز آن)، با وجود مناطق کوهستانی و کویری، در مجموع دارای آبوهوای معتدل و نیمهخشک است. مناطق شمالی شهرستان، در حد فاصل شهرستانهای گناباد و قاینات، دارای ارتفاعات و زیستبوم تحت حفاظت است و باقی شهرستان مناطق عمدتاً جلگه و کویری هستند. رودخانههای فصلی شهرستان (از جمله کالِ زو) از کوهستانهای شمال شهرستان سرچشمه میگیرند. وجود کوهستان با درهها و آبشارها و مناطق سرسبز، نواحی شمال سرایان را به منطقهای با مناظر چشمنواز و ییلاقی تبدیل کرده است. اقتصاد مردم شهرستان برپایۀ دامداری و کشاورزی و صنایع دستی استوار است. [[چلنگری]]، تولید مصنوعات چرمی و نمدی و بافتههای داری (قالی، گلیم و جاجیم) و منسوجاتی از قبیل سفره، چادرشب و حولۀ دستباف از مهمترین صنایع دستی شهرستان است. زعفران سرایان از مرغوبترین زعفرانهای ایران است و علاوه بر آن غلات، پسته، زیرۀ سبز، انار، بادام، عناب، انگور و گردو تولیدات اصلی زراعی اهالی شهرستانند. مردم سرایان شیعۀ دوازدهامامیاند و به زبان فارسی (گویش خراسانی) سخن میگویند. | ||
در سطح شهرستان سرایان و خاصه مرکز آن آبانبار، مسجد، آرامگاه، عمارت، قلعه و کاروانسراهای متعددی (عمدتاً) از دورۀ صفویه به بعد برجا مانده که برخی از آنها در شمار آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاند. از آن جملهاند: آبانبار کمال مربوط به دورۀ [[صفویه]] در شهر آیسک؛ مجموعۀ آبانبار فاضلخانی (شامل مسجد، کاروانسرا، حمام و بازار) مربوط به دورۀ صفویه در شهر سرایان؛ مسجد جامع سرایان مربوط به دورۀ صفویه در شهر سرایان؛ آرامگاه تورانشاه (مقبرۀ [[تورانشاه، خواجه جلال الدین ( ـ۷۸۷ق)|جلالالدین تورانشاه]] از وزرای [[آل مظفر]]) مربوط به سدههای ۸ و ۹ق؛ قلعۀ قلاع از قلعههای [[اسماعیلیان]] در ١ کیلومتری روستای همبو<ref>hambow</ref>، دهستان مصعبی؛ و حمام قدیمی سرایان مربوط به دورۀ صفویه. | |||
---- | ---- | ||