رومشکان، شهرستان
رومشکان، شهرستان (County) Rumeshkan
واقع در جنوب غربی استان لرستان در مجاورت استان ایلام، به مرکزیت اداری شهر چقابل. این منطقه برپایۀ شواهد باستانی از پیش از تاریخ سکونتگاه جوامع کوچک انسانی و از نخستین دوره‌های تاریخی محل اجتماع جوامع روستایی بوده است. در دوره‌های اسلامی این ناحیه چون باقی نقاط لرنشین جزو قلمرو اتابکان لر بوده است. در سده‌های پیش از تاریخ معاصر شهر آبادی در رومشکان بوده که حاج‌علی رزم‌آرا آثار خرابه‌های آن را در سال 1320ش گزارش کرده است. در نخستین تقسیمات کشوری معاصر ایران، رومشکان یکی از دهستانهای بخش طرهان شهرستان خرم‌آباد بود؛ در دهه‌های بعد رومشکان به دو دهستان شرقی و غربی تقسیم شد؛ در سال 1368ش، با تشکیل شهرستان کوهدشت، دهستانهای رومشکان شرقی و غربی به بخش رومشکان ارتقاء یافتند؛ در میانۀ سال 1375ش، مرکز این بخش (آبادی چقابل) به شهر تبدیل شد؛ و نهایتاً در سال 1392ش براساس مصوبۀ هیأت دولت، این بخش از کوهدشت منتزع شد و به شهرستان ارتقاء یافت. دربارۀ وجه تسمیۀ رومشکان نظرات متعددی مطرح شده که هیچ‌کدام، به‌یقین قابل پذیرفتن نیست؛ از جمله آن را شکل تغییریافتۀ روم‌شکن (شکنندۀ روم) دانسته‌اند و به این استناد شده که لشکر رومیان در این منطقه از ارتش ساسانی شکست خورده. و دیگر این‌که این منطقه را محل نگهداری اسرای رومی می‌دانند.
شهرستان رومشکان متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 35 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای رومشکان و بازوند[۱]، به مرکزیت شهر چقابل)، و بخش سوری (مشتمل بر دهستانهای سوری و رومیانی[۲]، به مرکزیت روستای سوری). براساس سرشماری سال 1395ش، جمعیت این شهرستان 39,085نفر بوده که از این مقدار حدود 15درصد (6,125نفر) ساکن شهر چقابل و روستانشینان و عشایر بوده‌اند. شهرستان رومشکان در شمال و غرب شمالی با شهرستان کوهدشت، در شرق و جنوب شرقی با شهرستان پلدختر، و در جنوب غربی و غرب با استان ایلام (شهرستان‌های دره‌شهر و بدره) محدود شده است.
شهرستان رومشکان با حدود 900کیلومترمربع کوچک‌ترین شهرستان استان لرستان است که کوهستان زاگرس مرکزی از شمال به جنوب آن امتداد دارد. ارتفاع مرکز این شهرستان از سطح دریا ۱,۰۸۰متر و اقلیم شهرستان به طور کلی معتدل و نیمه‌خشک است. کوه‌های مله[۳] (حدود 1,950متر) و سدن[۴] (حدود 1,307متر) مهم‌ترین ارتفاعات آنند. بخش گسترده‌ای از رومشکان، دشتی میانکوهی‌ست که آبادی‌های شهرستان در آن بنا شده‌اند. منابع آب سطحی شهرستان کم و محدود به تعدادی چشمۀ کوچک و کم‌آب است. آب زراعی رومشکان از طریق قنات و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق تأمین می‌شود. شغل بیشتر مردم شهرستان دامداری و کشاورزی و مهم‌ترین محصولات آنها گندم، جو، چغندرقند، ذرت، نخود و عدس است. به دلیل عدم وجود منابع آبی غنی، بیش از 90درصد شهرستان به صورت دیم است. مردم رومشکان به زبان لری سخن می‌گویند و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. علاوه بر مردم شهری و روستانشینان، برخی طوایف لر در مناطقی از شهرستان قشلاق می‌کنند. از لحاظ زیستگاه طبیعی، شهرستان رومشکان دارای زیستگاه متنوعی بوده و از لحاظ سرسبزی و پوشش طبیعی دارای انواع درختان بلوط، بنه، انجیر کوهی، بادام کوهی و چنار است و برای کاشتن درختان گردو، انار، زردآلو، انجیر، زیتون، سیب و توت نیز مناسب است. از لحاظ گوناگونی زیست جانوری، حیوانات نظیر روباه، خرگوش، گرگ، کفتار، گراز، سمور، جوجه‌تیغی، خرس، قوچ و میش، بز کوهی، کبک و تیهو در کوه‌های این منطقه زندگی می‌کنند.
برخی از آثار تاریخی: تپۀ چغابل/چقابل در مرکز شهر، مربوط به دوره‌های پیش از تاریخ تا سده‌های متأخر اسلامی؛ بقایای قلعۀ زاغه موسوم به تپه‌زاغه در ورودی شهر چقابل، مربوط به دوره‌های پیش از اسلام؛ تپۀ کلک مهکی در بخش مرکزی، دهستان رومشکان، روستای مهکی[۵]، مربوط به عصر مس - مفرغ - سده‌های میانی اسلامی؛ امامزاده سید سهل‌الدین (سهل نایو) در بخش مرکزی، مربوط به سده‌های میانۀ اسلامی؛ قلعۀ کهزاد در آبادی سوری، مربوط به دورۀ اشکانیان.
منابع
- جغرافیای نظامی ایران، حاج‌علی رزم‌آرا
- فرهنگ جغرافیایی ایران، حسینعلی رزم‌آرا
- https://www.isna.ir/news