دستگاه گوارش: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
Mohammadi1 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi1 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
همه اندامها و بافتهای بدن در گوارش غذا مشارکت دارند. در جانوران، این اندامها شامل | |||
همه اندامها و بافتهای [[بدن]] در گوارش غذا مشارکت دارند. در جانوران، این اندامها شامل [[دهان]]، [[معده]]<ref>stomach</ref>، [[روده|روده]]<ref>intestine</ref>ها، و غدد مرتبط با آنهایند. طی فرآیند [[گوارش]]<ref>digestion</ref>، غذا با روشهای فیزیکی و شیمیایی به عناصر مختلفی تجزیه میشود که بدن برای بهدست آوردن انرژی و تولید و ترمیم بافت به آنها نیاز دارد. گوارش از دهان شروع و در معده کامل میشود. بعد از آن، بیشتر مواد مغذی در رودۀ کوچک جذب میشوند، از دیوارۀ روده به جریان خون وارد میشوند، و باقیماندۀ غذا تغلیظ شده و بهصورت مدفوع در رودۀ بزرگ ذخیره میشود. پرندگان دو اندام گوارشی اضافی، با نام چینهدان<ref>crop</ref> و سنگدان<ref>gizzard</ref>، دارند. در جانوران کوچکتر و سادهتر، مثل عروسهای دریایی، دستگاه گوارش شامل یک فرورفتگی ساده، معروف به حفرۀ گوارشی، و یک دهان است که غذا از آنجا بهداخل برده میشود. مواد هضمشدنی در این حفره حل و جذب، و باقیماندۀ غذا از دهان بیرون ریخته میشود. دستگاه گوارش انسان در اصل مشتمل بر لولۀ گوارش<ref>alimentary canal</ref> است؛ یعنی مجرایی که از دهان شروع میشود و تا حلق، مری، معده، رودۀ کوچک و بزرگ، و راستروده ادامه مییابد و به مخرج ختم میشود. غذا از طول این مجرا با کمک حرکات دودی عبور میکند. این حرکات بر اثر انقباض و استراحت متناوب و غیر ارادی ماهیچۀ جدار لوله گوارش ایجاد شده و باعث نرمشدن غذا و مخلوطشدن آن با شیرههای گوناگون گوارشی میشود. بیشتر شیرههای گوارشی حاوی آنزیمهای گوارشی<ref>digestive enzymes</ref>اند؛ موادی شیمیایی که واکنشهای تجزیۀ غذا را سرعت میبخشند. شیرههای گوارشی<ref>digestive juices</ref> دیگر نیز از غدد بزاقی کیسۀ صفرا و لوزالمعده، که بخشی از لولۀ گوارشاند، بهداخل این لوله ترشح میشوند. چربیها، پروتئینها، و کربوهیدراتها، شامل نشاسته<ref>starches</ref>ها و مواد قندی غذاها، حاوی مولکولهای بسیار پیچیدهایاند و تجزیه میشوند. (← [[رژیم غذایی]]<ref>diet</ref>؛ [[تغذیه]]<ref>nutrition</ref>). نشاستهها و مواد قندی پیچیده<ref>complex sugars</ref> به قندهای ساده<ref>simple sugar</ref>، چربی<ref>fat</ref>ها به اسیدهای چرب<ref>fatty acids</ref> و گلیسرول<ref>glycerol</ref>، و پروتئین<ref>protein</ref>ها به اسیدهای آمینه<ref>amino acids</ref> و پپتیدها<ref>peptides</ref> تبدیل میشوند. غذاهایی مانند ویتامین<ref>vitamins</ref>ها، مواد معدنی<ref>minerals</ref>، و آب برای جذب و ورود به جریان خون نیازی به تجزیه ندارند. رودۀ کوچک، که محل اصلی گوارش و جذب است، به سه بخش دوازدهه<ref>duodenum</ref>، تهیروده<ref>jejunum</ref>، و تهیگاهی<ref>leum</ref> تقسیم میشود. سطح غشای مخاطی<ref>membrane</ref> روده را تعداد فراوانی برجستگیهای ریز با نام پُرز<ref>villi</ref> میپوشاند که سطح جذب را افزایش داده و باعث انتشار مواد غذایی گوارشیافته به مویرگهای واقع در زیر بافت پوششی<ref>epithelium</ref> میشوند. | |||
دهان، حلق، و مری. فرآیند گوارش در دهان با جویدن و ترشح بزاق شروع میشود. هدف از جویدن، لهکردن و نرمکردن غذاها بهصورت ذرات کوچک است. بزاق از سه جفت غده<ref>gland</ref> با نامهای بناگوشی<ref>parotid</ref>، تحت فکی<ref>submandibular</ref>، و زیرزبانی<ref>sublingual</ref> بهداخل دهان ترشح میشود. غده بناگوشی بزاقی آبکی، و دو غدۀ دیگر بزاق چسبناکی حاوی موسین<ref>mucin</ref> ترشح میکنند. بزاق، بهسبب وجود آنزیم پتیالین<ref>ptyalin</ref>، عمل شیمیایی مهمی دارد که طی آن، نشاستۀ غذای پخته را به نوعی قند با نام مالتوز<ref>maltose</ref> تبدیل میکند. همچنین، بزاق غذا را مرطوب میسازد، بهطوری که بهکمک زبان و کام بهصورت گلولههای کوچک نرم درمیآید. وقتی غذا به اندازه کافی جویده شد، لقمههای کوچک به کمک زبان به عقب دهان و حلق رانده میشوند. در این هنگام، عمل غیر ارادی بلع با کمک حرکات ماهیچهای غذا را به مری و از آنجا به معده هدایت میکند. | دهان، حلق، و مری. فرآیند گوارش در دهان با جویدن و ترشح بزاق شروع میشود. هدف از جویدن، لهکردن و نرمکردن غذاها بهصورت ذرات کوچک است. بزاق از سه جفت غده<ref>gland</ref> با نامهای بناگوشی<ref>parotid</ref>، تحت فکی<ref>submandibular</ref>، و زیرزبانی<ref>sublingual</ref> بهداخل دهان ترشح میشود. غده بناگوشی بزاقی آبکی، و دو غدۀ دیگر بزاق چسبناکی حاوی موسین<ref>mucin</ref> ترشح میکنند. بزاق، بهسبب وجود آنزیم پتیالین<ref>ptyalin</ref>، عمل شیمیایی مهمی دارد که طی آن، نشاستۀ غذای پخته را به نوعی قند با نام مالتوز<ref>maltose</ref> تبدیل میکند. همچنین، بزاق غذا را مرطوب میسازد، بهطوری که بهکمک زبان و کام بهصورت گلولههای کوچک نرم درمیآید. وقتی غذا به اندازه کافی جویده شد، لقمههای کوچک به کمک زبان به عقب دهان و حلق رانده میشوند. در این هنگام، عمل غیر ارادی بلع با کمک حرکات ماهیچهای غذا را به مری و از آنجا به معده هدایت میکند. |