حسینعلی‌خان معیرالممالک

حسینعلی‌خان معیرالممالک
زادروز	1213ق
درگذشت	1274ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	دولتمرد
شغل و تخصص های دیگر	رییس ضرابخانه و خزانه‌داری- حاکم یزد و رشت
لقب	معیرالممالک
دوره	قاجار
گروه مقاله	تاریخ ایران
خویشاوندان سرشناس	دوستعلی‌خان معیرالممالک دوم (پدر)- فتحعلی شاه (پدرزن)
جوایز و افتخارات	در رکاب محمد شاه بودن در جنگ هرات- به سلطنت رساندن ناصرالدین شاه با کمک مهدعلیا

حسینعلی‌خان معیرالممالک (1213- 1274ق)

رجل سیاسی و نظامی. پسر دوستعلی‌خان معیرالممالک دوم. در 1249ق داماد فتحعلی شاه شد و با دختر سی و نهم از زن چهل و چهارم شاه با نام "فرزانه" ازدواج کرد. به واسطۀ خدمات بسیار زیاد پدرش، از پرداخت وجوه و هدایایی که برای ازدواج با شاهزاده‌ای لازم بود، معاف شد. پس از مرگ پدرش به علت ابتلا به وبا در 1237ق، لقب و شغل وی به فرزندش حسینعلی خان داده شد و او ریاست ضرابخانه و خزانه‌داری را بر عهده گرفت. پی در پی به حکومت یزد و رشت نیز منصوب می‌شد. او در جنگ هرات، در رکاب محمد شاه بود و در محاصرهٔ آن شهر شرکت داشت. پس از فوت محمد شاه، با کمک مهدعلیا ناصرالدین شاه را به سلطنت رساند. اما بی‌اعتمادی امیر کبیر به معیرالممالک، سبب دور شدنش از دربار شد. اراضی باغ فردوس موسوم به باغ معیرالممالک (که اکنون محل موزه سینمای ایران است) را ابتدا او خرید و بنای اولیۀ عمارت آن از اوست. پسرش بعدها تکمیل‌اش کرد.

از همسر اولش، فرزانه‌خانم، صاحب دو دختر شد که هر دو در جوانی فوت کردند. از همسر دومش، شیرین‌شاه‌خانم بسطامی، که دختر عمویش بود، صاحب پسری با نام دوستعلی‌خان شد، که او نیز ملقب به معیرالممالک (و بعدها در 1288ق ملقب به نظام‌الدوله) و جانشین پدرش شد. حسینعلی‌خان معیرالممالک در ۱۲۷۴ق درگذشت و در کربلا به خاک سپرده شد.