آقا محمد مهدی ارباب

Agha Mohammad Mehdi Arbab آقا محمد مهدی ارباب (اصفهان ۱۲۳۴ - همان جا ۱۳۱۴ش)

(نیز با نام: محمد مهدی ارباب اصفهانی) دانشمند و ادیب ایرانی و از معتبرترین بازرگانان اصفهان در قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ میلادی، فرزند آقا محمد رضا ارباب اصفهانی. از افراد سرشناس و معروف اصفهان در زمان خود بوده است. تمام پيشينيان و نياكانش، به پيشۀ بازرگانى اشتغال داشته‌ و همگى معروف به "ارباب" بوده‌اند. نياى بزرگ او، ميرزا ابوتراب، در 1148ق به‌ عنوان نمايندۀ اصفهان در «شوراى كبير مغان» (كه به دعوت نادرشاه افشار برای تصديق به‌ سلطنت‌ نشستن اش برپا شده بود) شركت داشت.

محمدمهدى ارباب كه برای بازرگانى به کرّات به هندوستان سفر مى‌كرد، چندين سال هم در هندوستان (به‌ ويژه بمبئى) زندگى كرد. طی این مدت، با انگليسى‌ها و هندى‌هایى كه با دانش‌ و معارف نوين آشنا بودند، مصاحبت داشت. در علوم مختلفی همچون تاریخ و جغرافیا، و هیئت قدیم و جدید و نجوم بطلیموسی و اروپایی تبحر داشت. کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری را تألیف یا تصحیح کرد و نخستين ایرانى است كه به تصحيح انتقادى شاهنامه پرداخت. از آثار اوست: تصحیح شاهنامهٔ فردوسی و همچنین تاریخ وصّاف که هر دو در بمبئی چاپ شده‌اند؛ تألیف کتاب‌های نصف جهان در تاریخ اصفهان؛ جغرافیای اصفهان؛ کتابی در محاکمه بین علم هیئت و نجوم قدیم و جدید؛ نقشهٔ ابنیهٔ تاریخی اصفهان.

آقا محمد مهدی ارباب، پدر میرزا محمد حسین فروغی ذکاء‌الملک و پدر بزرگ محمدعلی فروغی ذکاءالملک است. او پس از مرگ، در قبرستان محلۀ آب‌بخشانِ اصفهان به خاک سپرده شد.