از آستارا تا استارباد

از آستارا تا استارباد

از آستارا تا اِستارباد (book) From Astara to Estarbad

مجموعه‌کتاب 10جلدی در بررسی آثار باستانی و بناهای تاریخی نواحی جنوبی دریای خزر، از آستارا تا گرگان، نوشتۀ منوچهر ستوده. این مجموعه‏‌ به سفارش انجمن آثار ملی تهیه و تألیف، و بین سال‌های 13۴۵ تا 1380ش توسط همان مؤسسه چاپ و منتشر شده است. شیوۀ کار ستوده در تدوین این مجموعه، بهره‏‌مندی از منابع محلی و مآخذ تاریخی، پژوهش‏‌های میدانی و تصویربرداری از آثار و بناهای تاریخی است. تنظیم مطالب این اثر بر اساس تقسیمات جغرافیایی قدیم است، چنان‏‌که نویسنده در آغاز هر بخش گزارش جغرافیایی آن مکان را آورده و سپس به شرح بناهای تاریخی پرداخته است. پنج جلد نخست این مجموعه که طی 20سال، از سال 1345 تا 1365، تهیه و تألیف و چاپ شده است به معرفی آثار باستانی و تاریخی نواحی ذکرشده اختصاص دارد و پنج جلدی بعدی آن که پژوهش و تألیف و چاپش 15 سال زمان برده، شامل اسناد تاریخی (چون فرمان‏‌ها، احکام، استشهادنامچه‏‌ها، قباله‏‌ها، نامه‏‌های رسمی و وقف‏‌نامه‏‌ها) می‌شود.

گزارش محتوا

جلد نخست به معرفی آثار و بناهای تاریخی بیه‏‌پس در گیلان می‏‌پردازد که شانزده بخشِ آستارا، گرگان‏‌رود، اسالم، تالش دولاب، شاندرمن، ماسال، ماسوله، فومن، کسکر، شفت، تولم، چهارفریضه، موازی، لشت‏‌نشا، رودبار و رحمت‏‌آباد و عمّارلو را در بر می‏‌گیرد. هر یک از بخش‏‌ها به سه قسمت جغرافیای تاریخی، آثار و بناهای تاریخی، تصاویر و عکس‏‌ها تقسیم شده است.

در جلد دوم به آثار و بناهای تاریخی شش بخش بیه‏‌پیش در گیلان (فارام، خرکام عمّارلو، دیلمان، سیاهکل، لاهیجان و رانکوه) پرداخته شده است.

در جلد سوم به مازندران غربی پرداخته شده که از رودخانۀ سورخانی آغاز می‏‌شود و به کنارۀ غربی رودخانۀ هراز می‌انجامد و مناطقی چون تنکابن، کلارستاق، کوهستان نور و دشت نور را در بر می‏‌گیرد.

جلد چهارم به معرفی آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی (همچون آمل، بابل، علی‏‌آباد و ساری) اختصاص دارد.

جلد پنجم که دنبالۀ جلد چهارم است شرح باقی آثار و بناهای تاریخی مازندران شرقی را شامل می‌شود.

جلدهای ششم تا دهم کتاب حاوی اسناد تاریخی گرگان و بیش از پانصد سند تاریخی مربوط به خاندان اشرفی در بهشهر است.

---