بالا خیابان

بالا خیابان

اولین خیابان مشهد در شمال میدان حرم مطهر از دورۀ صفوی. در دورۀ شاه‌عباس اول در فاصلۀ دروازۀ بالا خیابان یا دروازۀ قوچان و دروازۀ پایین خیابان احداث شد. ظاهراً شیخ بهایی آن را طراحی کرده و ساخته بوده است. به آن خیابان شاه‌عباسی یا خیابان علیا نیز می‌گفتند. امروز بولوار سپهبد قرنی نامیده می‌شود. باروی شهر از منتهی‌الیه بالا خیابان می‌گذشت و پشت آن خندقی کم‌عمق بود که در جای آن قسمت‌هایی، ازجمله کوچۀ آگاهی، ساخته شد. به‌سبب قرارداشتن باغ نادری در بالا خیابان که نادرشاه خود آرامگاهش را در آن ساخته بود، پس از تعریض خیابان در دورۀ رضاشاه پهلوی، خیابان نادری نامیده شد. امروز خیابان آیت‌الله شیرازی نامیده می‌شود.

بالا خیابان محله‌ای اعیان‌نشین و سراسر باغ‌ و مزرعۀ سبزی‌کاری بود. ازجملۀ آن‌ها باغ تولیت روبه‌روی باغ نادری، باغ آصف‌الدوله، باغ بهشت‌آباد، و باغ نقیب بود. باغ اخیر تا دهۀ ۱۳۵۰ باقی بود. در وسط خیابان یک جوی آب بود که در اطراف آن درختان توت و چنار قرار داشت. مشهور بود که گوش مقصران را به آن چنارها میخکوب می‌کردند. حمام و کوچه مجاور درخت‌ها، حمام پاچنار و کوچه پاچنار نامیده می‌شد. این درختان که به چنار شاه‌عباسی شهرت داشتند، در تعریض خیابان از بین رفتند. در ابتدای بالا خیابان یک آسیاب آبی بود که کوچۀ سرآسیا در نزدیکی میدان شاهپور بازماندۀ آن است. از مکان‌های مهم آن مدرسه‌های علمیۀ نواب، بهزادیه، باقریه، نواب صفوی، و کاروان‌سرای ملک، کوچه نو، کوچه دردار، کوچۀ قراول‌خانه، کوچۀ مشّاق بود.

---