مثنوی: تفاوت میان نسخه‌ها

از اواخر سدۀ 3 و اوائل سدۀ 4 هجری شاعران فارسی‌گو آغاز به پرداختن منظومه‌هایی در قالب مثنوی کردند. و این همزمان با شروع پیدایی شعر فارسی دری بوده است. ابیات پراکنده‌ای که از [[مسعودی مروزی|شاهنامۀ مسعودی]] و همچنین [[کلیله و دمنه منظوم|کلیله و دمنۀ]] [[رودکی، ابوعبدالله جعفر بن محمد (۳۳۰-۳۲۹ق)|رودکی]] برجا مانده، حکایت از سابقۀ کاربرد این قالب شعری در میان شاعران فارسی‌زبان دارد. برعکس ایرانیان، شاعران عرب که مثنوی را مُزدَوَجَه می‌گفته‌اند، آن را به دلیل اهمیت قافیه در شعر عربی به ندرت به کار برده‌اند. پس از شاهنامۀ فردوسی که در واپسین روزهایِ آخرین سال سدۀ 4 (سال 400ق) نهایی و ویراسته شد، منظومه‌های متعددی در این قالب پرداخته شده که از آن جمله‌اند: [[ویس و رامین]] [[فخرالدین اسعد گرگانی ( ـ پس از ۴۴۶ق)|فخرالدین اسعد گرگانی]]، [[روشنایی نامه|روشنایی‌نامۀ]] [[ناصرخسرو قبادیانی]]، [[حدیقه الحقیقه|حدیقة‌الحقیقه]] و [[کارنامه بلخ|کارنامۀ بلخ]] [[سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم (غزنه ۴۷۳ ـ ۵۳۵ ق)|سنایی]]، [[منطق الطیر|منطق‌الطیر]] و منظومه‌های متعدد دیگر [[عطار، فریدالدین محمد (کدکن ۵۴۰ـ نیشابور ح ۶۱۸ق)|عطار]]، [[تحفةالعراقین|تحفة‌العراقین]] [[خاقانی شروانی|خاقانی]]، [[بوستان]] [[سعدی، مصلح الدین (شیراز ح ۶۰۶ـ ح ۶۹۱ق)|سعدی]]، [[خمسه نظامی|خمسۀ نظامی]]، [[مثنوی معنوی|مثنوی]] [[مولانا]]، منظومه‌های [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی (کرمان ۶۸۹ـ شیراز ۷۵۳ق)|خواجوی کرمانی]]، [[هفت اورنگ]] [[جامی، عبدالرحمان (خرجرد ۸۱۷ ـ هرات ۸۹۸ق)|عبدالرحمان جامی]] و چهار منظومۀ عرفانی [[بیدل دهلوی، عبدالقادر (عظیم آباد ۱۰۵۴ـ دهلی ۱۱۳۳ق)|بیدل دهلوی]]. جز استفاده از مثنوی برای [[منظومه (ادبیات)|منظومه‌سرایی]]، تعدادی از شاعران فارسی این قالب را برای سرودن ساقی‌نامه‌ها که مضمون عمدۀ آن‌ها حکمت و پند و اندرز بوده به کار برده‌اند. این ساقی‌نامه‌ها در قیاس با منظومه‌ها شعرهای کوتاهی هستند. معروف‌ترین ساقی‌نامۀ شاعران فارسی هم متعلق به حافظ است. در دورۀ معاصر شاعرانی چون [[محمدحسین شهریار]]، [[پروین اعتصامی]]، [[امیرهوشنگ ابتهاج|هوشنگ ابتهاج]]، [[فروغ فرخزاد]] و از میان شاعران متاخر [[احمد عزیزی]] و [[علی معلم دامغانی]] مثنوی‌های موفق و معروفی سروده‌اند.