دایرةالمعارف فارسی

دایرةالمعارف فارسی

دايرةالمعارف فارسي

دانشنامه‌ای عمومی به فارسی به سرپرستی غلامحسین مصاحب. مؤسسۀ انتشارات فرانکلین در ۱۳۳۳ش درصدد برآمد که دایرةالمعارفی عمومی و یک‌جلدی براساس دایرةالمعارف کلمبیا وایکینگ تدوین کند و سرپرستی آن را به غلامحسین مصاحب سپرد. کار از همان ابتدا از ترجمۀ صرف مقالات به ترجمه و تألیفی تازه تبدیل شد تا کمبودهای دایرةالمعارف کلمبیا و نقایصی که مقالات آن برای خوانندگان فارسی‌زبان داشت برطرف شود. مصاحب، برای انتخاب عناوین، تنظیم مقالات، چگونگی ضبط اسامی، اعم از اشخاص و اماکن، ضبط اصطلاحات علمی، تنظیم علامات اختصاری و ارجاعات شیوه‌ای خاص وضع کرد. شیوه‌نامۀ دقیق این کتاب الگوی دایرةالمعارف‌های پس از خود شد. این دایرةالمعارف کلاً حدود ۵۱هزار مقاله و مدخل (۲۸هزار مقالۀ خارجی، ۱۳هزار مقاله مربوط به ایران و اسلام و ۱۰هزار مدخل ارجاعی) دارد. در میان مقالات تألیفی بیشترین تعداد مربوط به مقالات جغرافیایی است. اطلاعات هر مقاله مستند به منابع معتبر است. جلد اول این کتاب به قطع رحلی در سه ستون، از «الف» تا «س» در ۱۳۴۵ش انتشار یافت. در ۱۳۵۰ش، مصاحب از سرپرستی دایرةالمعارف کناره گرفت و سرپرستی جلد دوم (بخش اول) به رضا اقصی سپرده شد. جلد دوم در دو بخش تدوین شد که بخش اول از «ش» تا «ل» در ۱۳۵۶ش و بخش دوم از «م» تا پایان «ی» به همت انتشارات امیرکبیر در ۱۳۷۴ش منتشر شد. در تدوین این اثر افراد برجستۀ بسیاری همکاری داشتند، ازجمله عباس زریاب خویی، محمد معین، و عبدالحسین زرین‌کوب. بیش از نیمی از مقالات آن توسط هیئت تحریریۀ دایرةالمعارف (احمد آرام، فریدون بدره‌ای، احمد بطحائی، محمود مصاحب، مصطفی مقرّبی و ابراهیم مکلّا) تألیف و ترجمه شده است. اما این اثر، با وجود برخی کمبودها و گاه تناسب‌نداشتن حجم مقالاتش، به‌سبب ویژگی‌های منحصربه فردی که در روش تدوین مقالات و ضبط اعلام و دقت در ثبت مطالب دارد، مهم‌ترین و مستندترین دایرةالمعارف عمومی به فارسی است و نخستین دایرةالمعارفی است که به‌شیوۀ جدید برگرفته از سنت دایرةالمعارف‌نگاری اروپایی تدوین شده است.