صادق یا سرنوشت، داستانی شرقی

صادق یا سرنوشت، داستانی شرقی (Zadig ou la Destinee, histoire orientale)

رمانی از ولتر، به زبان فرانسوی، منتشرشده در ۱۷۴۸. ولتر این رمان را به سعدی نسبت داده است. این را نباید فریب‌کاری تلقی کرد. صادق مضمونی شرقی دارد، و ولتر برای باورپذیرترکردن آن حیلتی رواداشته است تا داستان به‌کل از بطن شرق به‌نظر آید. سرنوشت، صادق را دربرابر زنانی قرار می‌دهد که او بدان‌ها میل دارد، اما از گزندشان دور نمی‌ماند. این‌سان، صادق از زنان روی برمی‌تابد و تصادفاً به کارهای سیاسی در ممالک گوناگون گماشته می‌شود، اما به‌سبب بدایعی که در کاروبار دنیایی و اخروی مردمان اقوام گوناگون می‌آورد، هربار مغضوب واقع می‌شود و ناگزیر می‌گریزد. سرانجام، ملکۀ دیار خود، بابل، را از چنگ اوگول، شاه هورکانیا، به‌فراست و تیزهوشی آزاد می‌کند و درپی ازدواج با او به پادشاهی می‌رسد. داستان از شماری قصۀ کوتاه به سبک هزار و یک‌شب تشکیل شده است. شماری از معاندان ولتر صادق را فاقد انسجام، و گرته‌برداری ضعیفی از قصه‌های شرقی می‌دانستند. برخی نیز داستان را توهینی به مسیحیت ذکر می‌کردند. ولتر، نیز به‌همین سبب هرگز انتساب صادق را به خود نپذیرفت. هردو چاپ این رمان بی‌نام مؤلف منتشر شد.