اردو، زبان

اُردو، زبان

شاخه‌ای از زبان‌های هند و ایرانی، از خانوادۀ زبان‌های هندواروپایی (آریایی). اردو با زبان هندی قرابت بسیار دارد و بعضاً این دو زبان را هندوستانی می‌خوانند. اردو از ترکیب زبان‌های رایج در شمال هند و گسترش اسلام و آمیزش با پارسی‌زبانان به‌وجود آمد، اما با آن‌که با زبان‌های هندی و فارسی و ترکی و عربی و انگلیسی درآمیخته است ویژگی‌های زبان‌شناختیِ خاص خود را دارد که گرچه در آغاز وسیلۀ ارتباطی کارگزاران دولتی و مهاجران بیگانه با مردم بومی بود اما در طول زمان، به زبان رایج عمومی تبدیل شد. از علت‌های نفوذ فارسی وجود خانقاه‌های مهاجران فارسی‌زبان و قوالّی و آداب دیگر خانقاهی بود که مستقیماً فارسی را وارد اردو می‌کرد. تفاوت زبان‌های هندی و اردو در آثار مکتوب آن‌هاست. آثار اردو زبان که با خط فارسی‌ـ‌عربی و با اندک تفاوت‌های متناسب با تلفظ آن نوشته می‌شود، در واقع از خط فارسی اقتباس شده است. واژه‌ها و نام‌های فارسی و عربی در اردو پُرشمارند.

زبان اردو در پاکستان، بنگلادش و بخش‌هایی از هندوستان تکلم می‌شود. پیش از استقلال پاکستان (۱۹۴۷م)، اردو زبانِ مسلمانان فرهیختۀ شمال هند بود که پیشتاز استقلال پاکستان و ایجاد هویتی اسلامی در منطقه شدند، خط کنونی را انتخاب کردند و عامل ترویج زبان اردو بودند. امروزه اردو زبان رسمی پاکستان است و رسانه‌های گفتاری، شنیداری و نوشتاری دولتی در پاکستان به گسترش زبان اردو بسیار یاری رسانند، اما انگلیسی نیز همچنان زبان رسمی کشور است و اسناد حقوقی و دولتی غالباً به انگلیسی نوشته می‌شود و در واقع زبان نخبگان جامعه به‌شمار می‌رود.

از نویسندگان و شاعرانی که به زبان اردو خدمت کرده‌اند، می‌توان به میرزا غالب (۱۷۹۷ـ۱۸۶۹م)، غزل‌سرای هندی که به فارسی و اردو شعر می‌سرود، و علامه محمد اقبال لاهوری (۱۸۷۷ـ۱۹۳۸م)، فیلسوف، شاعر و سیاستمدار مسلمان، اشاره کرد. شمار کسانی که به این زبان سخن می‌گویند بیش از ۶۰میلیون تن است.