راز و جرگلان، شهرستان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
برخی از آثار تاریخی شهرستان: ارگ تاریخی آلمادوشن در دهستان غلامان، روستای آلمادوشن، مربوط به دورۀ اشکانی؛ قلعۀ ارگ بالا در دهستان غلامان، روستای غلامان، مربوط به دورۀ اشکانی؛ محوطه‌های تاریخی روستای راستقان، مربوط به سده‌های میانی اسلامی؛ بقعۀ سید بزرگ در یک کیلومترى شمال شرق روستاى پرسه‌سو<ref>Porseh Su</ref>، از توابع دهستان غلامان، مربوط به دورۀ [[تیموریان]]؛ تپۀ بایرقلعه در شهر راز، مربوط به به سده‌های میانه و متاخر اسلامی. | برخی از آثار تاریخی شهرستان: ارگ تاریخی آلمادوشن در دهستان غلامان، روستای آلمادوشن، مربوط به دورۀ اشکانی؛ قلعۀ ارگ بالا در دهستان غلامان، روستای غلامان، مربوط به دورۀ اشکانی؛ محوطه‌های تاریخی روستای راستقان، مربوط به سده‌های میانی اسلامی؛ بقعۀ سید بزرگ در یک کیلومترى شمال شرق روستاى پرسه‌سو<ref>Porseh Su</ref>، از توابع دهستان غلامان، مربوط به دورۀ [[تیموریان]]؛ تپۀ بایرقلعه در شهر راز، مربوط به به سده‌های میانه و متاخر اسلامی. | ||
'''منابع و مآخذ''' | '''منابع و مآخذ''' | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۲
| راز و جرگلان، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | خراسان شمالی |
| بخش | بخش‌های مرکزی، جرگلان، و غلامان |
| جمعیت | 59,210نفر (1395ش) |
| موقعیت | شمالی‌ترین مناطقِ شرق ایران و در شمال غربی استان خراسان شمالی |
| نوع اقلیم | معتدل و نیمه‌خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱,300متر (مرکز شهرستان) |
| تولیدات و صنایع مهم | پرورش اسب ترکمن؛ مصنوعات دستیِ ابریشمی، قالی و قالیچه و گبه، تنپوش و پاپوش، و تولیدات نمدی |
| برخی بناهای مهم | ارگ تاریخی آلمادوشن؛ قلعۀ ارگ بالا؛ بقعۀ سید بزرگ؛ تپۀ بایرقلعه |
| نام لاتین | (County) Raz and Jargalan |
| شهر ها و آبادی های مهم | شهر راز |
راز و جرگلان، شهرستان (County) Raz and Jargalan
واقع در شمالی‌ترین مناطقِ شرق ایران و در شمال غربی استان خراسان شمالی، به مرکزیت شهر راز. در سال 1392ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 29 آذر 1391ش، با تغییراتی داخلی در بخش راز و جرگلان و انتزاع آن از شهرستان بجنورد، تشکیل شده است. این منطقه از دوره‌های پیش از تاریخ محل اسکان جوامع روستایی بوده. در دوره‌های پیش از تاریخ، نواحی شمالی خراسان بزرگ و از جمله منطقۀ مورد نظر ما محل استقرار اقوام پارتی و پس از تشکیل امپراتوری پارتیان جزو قلمرو اشکانیان بوده است. محوطه‌های باستانی و آثار قلعه‌های نظامی موجود در شهرستان راز و جرگلان مؤید این مسأله است. در دوره‌های پس از اسلام این منطقه همچنان بخشی از خراسان بزرگ بوده است. در اولین تقسیمات کشوری معاصر (1316ش) با تقسیم استان خراسان به هفت شهرستان، منطقۀ راز و جرگلان از توابع شهرستان بجنورد شد. در نیمۀ دوم سال 1369ش بخش راز و جرگلان با چهار دهستان و به مرکزیت روستای راز در شهرستان بجنورد ایجاد، و نهایتاً این بخش در سال 1392ش به شهرستان تبدیل شد. شهرستان راز و جرگلان متشکل است از 3 بخش، 6 دهستان (با بیش از 65 روستای مسکونی) و 3 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های راز و باغلق[۱]، به مرکزیت شهر راز)، بخش جرگلان[۲] (مشتمل بر دهستان‌های جرگلان و حصارچه[۳]، به مرکزیت شهر یکه‌سعود[۴])، و بخش غلامان (مشتمل بر دهستان‌های غلامان و راستقان[۵]، به مرکزیت شهر غلامان). آبادی‌های راز، یکه‌سعود و غلامان به ترتیب در سال‌های 1387، 1398 و 1399ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان راز و جرگلان 59,210نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری مذکور، کمتر از 9درصد ساکنان شهرستان شهرنشین و بیش از 91درصد روستانشین و عشایر بوده‌اند. شهرستان راز و جرگلان در نواحی جنوب شرقی با شهرستان بجنورد، در جنوب با شهرستان مانه و سملقان، و با مرزی به طول حدود 165كيلومتر در غرب و شمال و شرق با کشور ترکمنستان محدود شده است.
شهرستان راز و جرگلان با حدود 3,140کیلومترمربع وسعت و ارتفاع ۱,300متر از سطح دریا (در مرکز آن)، در مجموع دارای آب و هوای معتدل و از لحاظ بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک است. بخش وسیعی از شهرستان مناطق كوهستانی و دره‌های نه چندان عمیق است. رودها و حوضه‌های آبریز منطقه شامل رودهای سومبار[۶]، جرگلان و غلامان در شمال، و حوضۀ آبریز رود تنگه تركمن در جنوب شهرستان است. رشته‌كوه كپه‌داغ[۷] و درۀ سومبار در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین تركمنستان و شهرستان راز و جرگلان قرار گرفته و از جنوب به ارتفاعات شهرستان‌های بجنورد و مانه و سملقان محدود می‌شود. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و خاصه پرورش اسب‌های اصیل نژاد ترکمن است. علاوه بر اسب ترکمن این منطقه، مصنوعات دستیِ ابریشمی، قالی و قالیچه و گبه، تنپوش و پاپوش، و تولیدات نمدی آن شهرت زیادی دارد. به دلیل منابع آبی نسبتاً غنیِ سطحی و زیرزمینی شهرستان، کشت و برداشت انواع محصولات زراعی و باغی در آن رونق دارد و از مهم‌ترین این محصولات گندم، جو و سایر غلات و حبوبات، دانه‌های روغنی، گردو و سیب است. برای تأمین آب کشاورزی برخی روستاهای شهرستان، در مسیر دو رودخانۀ جرگلان و غلامان دو سد به نام‌های چندیر و غلامان احداث شده که در اقتصاد اهالی شهرستان نقش مهمی دارند. 75درصد از مردم راز و جرگلان را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند که اهل تسنن هستند. از دیگر اقوام این شهرستان می‌توان به رازی‌ها، ترک‌ها، کردها و تات‌ها اشاره کرد.
برخی از آثار تاریخی شهرستان: ارگ تاریخی آلمادوشن در دهستان غلامان، روستای آلمادوشن، مربوط به دورۀ اشکانی؛ قلعۀ ارگ بالا در دهستان غلامان، روستای غلامان، مربوط به دورۀ اشکانی؛ محوطه‌های تاریخی روستای راستقان، مربوط به سده‌های میانی اسلامی؛ بقعۀ سید بزرگ در یک کیلومترى شمال شرق روستاى پرسه‌سو[۸]، از توابع دهستان غلامان، مربوط به دورۀ تیموریان؛ تپۀ بایرقلعه در شهر راز، مربوط به به سده‌های میانه و متاخر اسلامی.
منابع و مآخذ