التاج فی اخلاق الملوک

التّاج فی اَخلاق‌المُلوک
کتابی در آداب پادشاهی به عربی از جاحظ ( ـ ۲۵۵ق). این کتاب شامل یک مقدمۀ کوتاه و سه باب است: باب اول در آیین ورود بر پادشاهان و رفتار پادشاه با باریافتگان؛ باب دوم در آیین هم‌سفره‌شدن با شاهان؛ باب سوم در آیین هم‌نشینی و هم‌سخنی با پادشاهان. در هر یک از باب‌ها، علاوه بر ذکر آداب پادشاهی، داستان‌ها و حکایت‌هایی از پادشاهان ساسانی و خلفای اموی و عباسی نقل شده است. برخی از محققان، مأخذ موضوعات ایرانی این کتاب را التاج فی سیرة انوشیروان می‌دانند. نخستین بار یاقوت حموی در قرن ۷ق به کتابی از جاحظ به نام اخلاق‌الملوک اشاره کرده است. احمد زکی پاشا در ۱۳۳۲ق/۱۹۱۴ این اثر را با عنوان التاج فی اخلاق‌الملوک با مقدمه و تعلیقات در قاهره به‌چاپ رساند. از این کتاب دو ترجمه فارسی در دست است: ترجمۀ حبیب‌الله نوبخت (تهران، ۱۳۰۸) و ترجمۀ محمدعلی خلیلی (تهران، ۱۳۴۳).