علاءالدوله، میرزا احمد خان (۱۲۸۳ـ۱۳۲۹ق)

علاءالدّوله، میرزا احمد خان (۱۲۸۳ـ۱۳۲۹ق)

علاءالدّوله، ميرزا احمد خان

دولتمرد ایرانی، در دورۀ قاجار، علاءالدوله فرزند محمدرحیم‌خان قاجار دََوَلّو، از رجال بلندپایۀ دستگاه اداری قاجاریه، بود. (چاپ مثنوی معنوی که به‌چاپ علاء‌الدوله آوازه دارد، به دستور او انجام گرفته است.) در ۱۲۹۹ق، که محمدرحیم‌خان در ارومیه درگذشت، لقبش را به پسرش دادند. میرزا احمدخان در ۱۶‌سالگی پیشخدمت ناصرالدین‌شاه قاجار شد. در ۱۳۰۳ق، والی خوزستان، در ۱۳۱۷ق والی استرآباد، در ۱۳۱۹ق، والی مازندران، در ۱۳۰۲ق والی کرمانشاه و در اواخر همان سال والی فارس شد. در ۱۳۲۳ق، که حاکم تهران بود، جنگ روسیه و ژاپن درگرفت و قند در ایران، که از روسیه می‌آوردند، کمیاب و گران شد. چون مردم نزد علاء‌الدوله به دادخواهی رفتند، وی گروهی از بازرگانان را که از روسیه قند وارد می‌کردند به دارالحکومه خواست و در آن‌جا آن‌ها را به فلک بست. تعطیلی بازار در اعتراض به‌کار او و گردآمدن بازاریان در مسجدشاه، سرآغاز شکایت مردم از استبداد دولت قاجار و شروع انقلاب مشروطیت در ایران شد. در ذیقعدۀ ۱۳۲۵ق، به دستور محمدعلی‌شاه او و برادرش، معین‌الدوله، را دستگیر و زندانی کردند. اما با میانجیگری علی‌رضاخان عضدالملک که با علاءالدوله خویشی داشت، شاه او و برادرش را بخشید و سپس به فیروزکوه تبعید کرد. در ۱۳۲۶ق، بمبی به خانۀ علاء‌الدوله انداختند که می‌گفتند به اشارۀ حیدرخان عمواوغلی بوده است. در ۱۳۲۹ق، که مورگان شوستر، مستشار مالی امریکایی ایران، از علاء‌الدوله خواست تا مالیات‌های عقب‌افتاده‌اش را بپردازد، وی بر ضد او به دسیسه‌چینی پرداخت و سرانجام هنگامی که می‌خواست از خانه‌اش در لاله‌زار به سفارت روسیه برود به زخم گلولۀ ناشناسی از پای درآمد. میرزا محمود احتشام‌السلطنه، رئیس نخستین دورۀ مجلس شورای ملی، برادر او بود.