موزائیک: تفاوت میان نسخه‌ها

طرح یا تصویری، معمولاً برای کف یا دیوار، که با کارگذاشتن قطعه‌های کوچک (مهره‌موزائیک<ref>tesserae</ref>)، از مرمر، شیشه، یا مواد دیگر، در بستر سیمانی ایجاد می‌شود. یونانیان باستان نخستین قومی بودند که موزائیک را در ابعاد بزرگ ساختند (از‌جمله در کاخ سلطنتی مقدونی<ref>Macedonian </ref> در پِلا<ref>Pella </ref>). رومیان از آن در حمام‌ها و خانه‌های ییلاقی خود استفاده می‌کردند (یک نمونۀ مشهور آن در ویلای هادریانوس<ref>Hadrian’s Villa</ref> در تیوولی<ref>Tivoli </ref> است). موزائیک‌کاری در اوایل دورۀ بیزانس<ref>Byzantine </ref> به‌اوج تکامل خود رسید (همچون موزائیک‌های کلیسای سان ویتاله<ref>San Vitale </ref> در راونا<ref>Ravenna </ref>).

'''کهن‌ترین شکل‌ها.''' موزائیک را در بین‌النهرین<ref>Mesopotamia </ref> و مصر باستان، برای تزیین، در مقیاس کوچک به‌کار می‌بردند؛ جواهرات و اشیای قابل حملی همچون ''درفش اور''<ref>''Standard of Ur''</ref> (موزۀ بریتانیا<ref>British Museum </ref>) از آن جمله‌اند.

'''رومی.''' استفاده از موزائیک در پیاده‌روها، که از قرار معلوم برگرفته از یونان باستان بود، نزد رومیان به‌اوج شکوفایی رسید. موزائیک‌های رومی از طرح‌های هندسی<ref>formal </ref>، تا تصویرهای دقیق را دربر‌می‌گیرند. کبوترهای پلینی<ref>Pliny </ref> در ویلای هادریانوس که از نهایت ظرافت در رنگ‌آمیزی برخوردارند، و موزائیک نبرد اِسکَندَر مقدونی و داریوش<ref>Darius </ref> که در پومپئی<ref>Pompeii </ref> از نقاشی فیلوکسنوس<ref>Philoxenos </ref> نسخه‌برداری شده است، از نمونه‌های مشهور موزائیک‌کاری رومی‌اند.

'''بیزانسی.''' در دورۀ بیزانس، موزائیک‌هایی از قطعات شیشۀ رنگی یا زراندود<ref>gilded </ref>، به‌نحو خیره‌کننده‌ای در تزیین دیوارهای وسیع استفاده می‌شد. در این موزائیک‌ها، درخشش روکش<ref>leaf </ref> طلا، سنجیدگی ناهمواری‌های سطوح، و هم‌نشینی رنگ‌های گوناگون، با سادگی در فرم درآمیخته‌اند. موزائیک تا پیدایش فرسک<ref>fresco </ref> در ایتالیا نوعِ مسلط نقاشی دیواری باقی ‌ماند. در رم، قدیم‌ترین موزائیک‌های مسیحی، در کلیساهای سانتا کُستانتسا<ref>Sta Costanza </ref> (قرن ۴م) و سانتا ماریا مادجوره<ref>Sta Maria Maggiore </ref> (قرن‌های ۴ و ۵م)، نخستین نمونه‌های باشکوهِ تصاویر دینی‌اند. در موزائیک‌های معروف کلیسای سان ویتاله در راونا، امپراتور یوستی‌نیانوس<ref>Emperor Justinian </ref> و همسرش تئودورا<ref>Empress Theodora </ref> و ملازمانشان تصویر شده‌اند. سانت آپولیناره نوئوو<ref>Sant’ Apollinare Nuovo </ref>، و مقبرۀ گالّا پلاکیدیا<ref>Galla Placidia </ref>، از دیگر شاهکارهای هنر موزائیک‌کاری در راوناست. در نزدیکی ونیز، در کلیسای جامع تورچلّو<ref>Torcello </ref>، موزائیک‌هایی از قرن ۱۲م برجا مانده است. از نمونه‌های برجستۀ دیگر، موزائیک‌های کلیسای جامع سانتا سوفیا<ref>Sta Sophia </ref> (ایا صوفیه<ref>Hagia Sophia </ref> کنونی) در استانبول (قسطنطنیه) از قرن ۶م، و کلیسای (اکنون مسجد) قریۀ جامع<ref>Kariye Camii </ref> از قرن ۱۳م، درخور ذکرند. در یونان موزائیک‌های کلیسای دِمِتریوس<ref>Demetrios </ref> در سالونیک<ref>Salonika </ref> از قرن ۷م، کلیسای دافنی<ref>Daphni </ref> (بین آتن و اِلِئوسیس<ref>Eleusis </ref>) از قرن ۱۱م، و نزدیک آتن در خوسیاس لوکاس<ref>Hosias Lukas </ref> از قرن ۱۱م، نمونه‌هایی گزیده‌اند. در کیِف<ref>Kiev </ref> (پایتخت اوکراین) نیز موزائیک‌های زیبایی از قرن ۱۱م باقی مانده است. هنرمندان بیزانس در بسیاری از نقاط جهان، از یونان و ایتالیا، تا پالرمو<ref>Palermo </ref> و مونرآله<ref>Monreale </ref> (هر دو در سیسیل، که شاهد رونق بسیارِ نقاشی موزائیکی در قرن ۱۲م بودند)، کلن<ref>Cologne </ref>، قرطبه<ref>Cordoba </ref>، بیت‌المقدس (اورشلیم)، و دمشق نیز هنر آفریدند.

'''موزائیک‌های جدیدتر.''' هنر موزائیک در دوران معاصر فقط در ونیز دوام آورد. در این شهر آمیزه‌ای از سنّتِ بیزانسی و تحولات جدیدتر، در قالب آثار زنجیرای، از قرن ۱۲م تا قرن ۱۸، در کلیسای جامع سان مارکو<ref>St Mark’s Cathedral </ref>، و طرح‌های جدیدی از تیسین<ref>Titian </ref> و تیه‌پولو<ref>Tiepolo </ref>، تجلّی یافته‌اند. تلاش‌های جدیدتر برای احیای موزائیک‌های تصویری چندان موفقیت‌آمیز نبوده‌اند. در انگلستان در قرن ۱۹م، جنبش هنرها و صنایع دستی<ref>Arts and Crafts Movement </ref>، و احیای گوتیک<ref>Gothic Revival </ref>، خلق شماری موزائیک‌کاری کوچک‌اندازه در کلیساها را در پی داشت. آثار ائِینار فورسِت<ref>Einar Forseth </ref>، هنرمند سوئدی، برای ساختمان شهرداری<ref>City Hall </ref> استکهلم؛ و آثار بوریس آنرِپ<ref>Boris Anrep </ref>، هنرمند انگلیسی، برای کلیسای جامع وست‌مینستر<ref>Westminster Cathedral </ref> در لندن، و نیز کف سرسرای ورودی نگارخانۀ ملی لندن<ref>National Gallery, London</ref> ازجمله موزاییک‌های تصویری قرن بیستم‌اند.