رزق، جابر اطهر

جابر اطهر رزق Jaber Athar Rezegh
زادروز	1842م
درگذشت	1905م
ملیت	یمنی
شغل و تخصص اصلی	شاعر، موسیقی‌دان
شغل و تخصص های دیگر	خواننده‌
آثار	دیوان شعر با نام زهر البستان فی مخترع البدیع من الالحان الفتوحات فی نظم السیرة، سیره‌ی نبوی را به نظم کشیده
گروه مقاله	موسیقی

رزق، جابر اطهر (1842- 1905)  Jaber Athar Rezegh

شاعر، موسیقی‌دان و خواننده‌ی یمنی. وی جایگاهی ویژه در موسیقی سنتی یمن دارد. همچنین آثارش گویای نوآوری‌های او در این عرصه است. نوآوری‌های رزق مبتنی بر نگرشی زیباشناختی‌ است که ریشه در میراث غنایی سنتی یمن دارد. به لحاظ آهنگ، وی ضرب‌های سنتی یمنی را حفظ کرد و به لحاظ آوازی به منظومه‌ی مقامی موسیقی سنتی یمنی پای‌بند ماند. جالب توجه است که برخی کارهای شیخ جابر، حاوی ضربی‌های سنتی عربی است و برخی دیگر معیارهای متفاوتی دارد که او را در صف اول عرصه‌ی نوآوری قرار می‌دهد. موسیقی‌پژوه شاخص یمنی، عبدالله ردینی، در مقدمه‌ی دیوان شیخ جابر (زهر البستان فی مخترع الغریب من الالحان) می‌نویسد که وی با همراهی عود یمنی آواز می‌خواند، اما خانواده‌اش که تعصب مذهبی داشتند از همراهی صدای او با عود ناراضی بودند.

پس از آن که ترک‌ها یمن را اشغال کردند و نوعی تسامح دینی را در برابر موسیقی ترویج دادند، فعالیت شیخ جابر هم فزونی گرفت. با این حال همچنان تنها به خواندن توشیحات یمنی اکتفا کرد. او زمانی که به حُدیده نقل مکان کرد و مهم‌ترین عناصر لازم را برای ابداع هنری فراهم آورد، راهی به شیوه‌ی خاص خود گشود. یکی از موسیقی‌شناسان برجسته به او پیشنهاد کرد تا ابزار نوازندگی را از کارش حذف کند. پس از آن وی عود را کنار گذاشت و به خواندن آوازهای مذهبی روی آورد و وارد عالم نوآوری در اجرا شد.

او در عین حفظ عناصر جوهری موسیقی سنتی یمنی، مقیاس‌های ریتمیک جدیدی را نیز ابداع کرده است. رزق در شاعری نیز دستی داشت و دیوان شعر او با نام زهر البستان فی مخترع البدیع من الالحان در دو جلد منتشر شده. علاوه بر این نیز در مجموعه‌ی الفتوحات فی نظم السیرة، سیره‌ی نبوی را به نظم کشیده است.

---