ابن ادریس حلی، محمد (حله ۵۴۳ـ۵۹۸ق)

ابن اِ‌دْریس حلّی، محمد (حلّه ۵۴۳ـ۵۹۸ق)
فقیه امامی. نزد ابن شهرآشوب ساروی، سید نظام‌الشرف و شیخ عربی درس خواند. سردمدار نهضت احیای اجتهاد بود که به‌ ظهور مجتهدانی بلندپایه چون محقق و علامه حلّی انجامید. پیش از او هیچ عالمی در امامیه خلاف شیخ طوسی نظر نمی‌داد. احتمالاً او از استاد خویش ابن زهره که پیش‌تر آرای اصولی شیخ را نقد کرده بود، الهام گرفته است. برخی سنت‌گرایان دربارۀ او با بی‌پروایی نوشتند که به روایات امامان (ع) عمل نمی‌کرد و به شیخ که گویا جد مادری او نیز بود، ناسزا می‌گفت، اما آثارش سرشار از روایات اهل بیت (ع) و تعظیم به شیخ است. به خبر واحد عمل نمی‌کرد و گویا در امر روایت چندان دقیق نبود؛ با این‌حال در سلسلۀ اجازات شهید اول و شهید ثانی با توصیفات عالی جای دارد. ابن‌نما، استاد محقق حلی، برجسته‌ترین شاگرد او بود. آثار بسیار نوشته که مورد اعتماد فقیهان بعد از خود نیز بوده است. برخی از آن‌ها در دست نیست. جواز وضو از پایین دست، وجوب تخییری زکات فطره بر مهمان و صاحبخانه، عدم اشتراط فقر در پرداختن خمس به سیدهای یتیم، و مبطل‌نبودن قی عمدی در روزه از مهم‌ترین آرای فقهی اوست. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، شرح‌الصحیفه، و المختصر فی‌المضایعة از مهم‌ترین آثار اوست.