سوریوگین، آنتوان

آنتوان سوریوگین به همراه همسر و فرزندانش

آیت‌الله مدرس- از آثار سوریوگین

آنتوان سِوْریوگین (تهران بین 1209 تا 1218ش ـ همانجا ۱۳۱۲ش)

(ملقب به: خانی) عکاس روس‌تبار ایرانی. در سفارت روسیه در تهران از پدر و مادری گرجی‌ متولد شد. پدرش، واسیلی، مستشرق و دیپلمات سفارت روسیۀ تزاری در تهران بود. سوریوگین پس از مرگ پدر به تفلیس رفت و در آن‌جا هنر عکاسی را فراگرفت. پس از بازگشت به ایران، در تبریز به مظفرالدین میرزا ولیعهد نزدیک شد و از او لقب خانی گرفت. چندی بعد در تهران استودیو عکاسی دایر کرد و به‌عنوان عکاسی حرفه‌ای و موفق‌ به‌کار پرداخت. سپس، برای تکمیل مجموعۀ عکس‌های خود، تمام ایران را سیاحت کرد و همۀ زوایای زندگی ایرانیان را سوژۀ خود قرار داد. تصویربرداری از میرزا رضا کرمانی پس از قتل ناصرالدین شاه قاجار و مراسم تشییع جنازۀ شاه و رخدادهای نهضت مشروطیت از آن جمله است.

در سال‌های حدود ۱۲۸۷ش، به‌‌سبب انفجار بمبی در جوار عکاس‌خانۀ سوریوگین، از حدود ۷هزار نگاتیو شیشه‌ای او، فقط ۲هزار قطعه سالم ماند. با تغییر رژیم از سلسلۀ قاجار به پهلوی، آ‌ن‌ها هم توقیف شد، تا آن‌که دخترش ماری که عکاس‌خانه را اداره می‌کرد ۶۹۶ قطعه از نگاتیوهای باقی‌مانده را از توقیف درآورد. شماری از عکس‌های سوریوگین بعدها در اختیار کلیسای پروتستان امریکایی تهران قرار گرفت و در ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۲ به مؤسسۀ اسمیت‌سونیان واشینگتن منتقل شد که هم‌اکنون در گالری هنر فریر است. نمایشگاهی از عکس‌های او در ۱۳۶۲ در آن‌جا برگزار و ۱۶۸ قطعه نیز به موزۀ نژادشناسی شهر لیدن اهدا شده است. عکس‌های او در نمایشگاه پاریس (۱۹۰۰) و نمایشگاه بروکسل (۱۹۸۷) موفق به دریافت مدال شد و خود او نیز دارای نشان شیروخورشید الماس‌نشان از دولت ایران بود. بهترین نمونۀ عکس‌های او را در کتاب از خراسان تا بختیاری‌ هانری رنه می‌توان دید. وی همچنین سهم مهمی در تهیۀ عکس‌های کتاب بررسی هنر ایران نوشتۀ آرتور پوپ داشته است.