آزاد، محمدحسین (دهلی ۱۲۴۵ـ ۱۳۲۸ق)

محمدحسین آزاد Mohammad Hossein Azad
زادروز	دهلی ۱۲۴۵ق
درگذشت	۱۳۲۸ق
ملیت	هندی
شغل و تخصص اصلی	شاعر و نویسنده
شغل و تخصص های دیگر	منتقد و روزنامه‌نگار
آثار	قصص هند (لاهور، ۱۸۷۲م)؛ سخندان فارس (لاهور، ۱۹۰۷م)؛ آموزش ابتدایی زبان اردو؛ آموزش ابتدایی زبان فارسی؛تذکرۀ علما (لاهور، ۱۹۲۳م)، آب حیات (لاهور، ۱۸۸۱م)؛ نظم آزاد (لاهور، ۱۹۱۰م)؛ نیرنگ خیال (۱۸۸۲م)
گروه مقاله	ادبیات سایر کشورها

محمدحسین آزاد

آزاد، محمدحسین (دهلی ۱۲۴۵ـ ۱۳۲۸ق) Azad, Mohammad Hossein

(مشهور به شمس‌العلما) شاعر، نویسنده، منتقد و روزنامه‌نگار هندی. نیاکان او در ایران می‌زیستند و بعدها به کشمیر کوچیدند. ابتدا نوشته‌هایش در هفته‌نامۀ دهلی اردو اخبار که به دست پدرش راه‌اندازی شده بود، منتشر می‌شد. در ۱۸۵۴م سردبیر این هفته‌نامه شد تا این‌که در انقلاب بزرگ هند بر ضد انگلیسی‌ها، پدرش کشته و دارایی‌اش مصادره شد و او گریخت. در ۱۸۶۰م به دعوت رجب علی‌شاه، شاگرد پدرش، سردبیر روزنامۀ مجمع‌البحرین در لودیانا شد. بعدها به تدوین کتاب‌های درسی پرداخت. در ۱۸۶۵م به آسیای میانه سفر کرد تا دربارۀ اوضاع سیاسی آن‌جا برای انگلیسی‌ها خبر ببرد. سپس به لاهور رفت و به تدریس در دانشگاه‌های آن‌جا پرداخت. پس از بازنشستگی منشی و مدیر انجمن پنجاب شد. از پیش‌گامان شعر و ادب جدید اردو و از پایه‌گذاران شیوۀ نوین آموزش فارسی و اردو در هند است. با حسین حالی، شعر اردو را از حالت قدیمی خارج و مضامین اجتماعی را در آن وارد کرد. آزاد کتابخانۀ بزرگی در لاهور ساخت. بیشترین شهرت او به خاطر نثر اردویش است که تخیلات و احساسات خود را به‌خوبی در آن بازگو می‌کند.

از آثارش: قصص هند (لاهور، ۱۸۷۲م)؛ سخندان فارس (لاهور، ۱۹۰۷م)؛ آموزش ابتدایی زبان اردو؛ آموزش ابتدایی زبان فارسی؛ تذکرۀ علما (لاهور، ۱۹۲۳م)، آب حیات (لاهور، ۱۸۸۱م)؛ نظم آزاد (لاهور، ۱۹۱۰م)؛ نیرنگ خیال (۱۸۸۲م).

 

---