دستگاه متری: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) (تغییرمسیر به متری، دستگاه حذف شد) برچسب: تغییرمسیر حذف شد |
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
دستگاه متری | دستگاه متری (metric system) | ||
دستگاهی برای اوزان و مقادیر. در قرن 18، در فرانسه ایجاد شد و در قرن 19م، کشورهای دیگر آن را به رسمیت شناختند. در 1960، گردهمایی بین‌المللی اوزان و مقادیر گزینش جهانیِ دستگاه بین‌المللی اصلاح شدۀ<ref>Système International d'unités</ref> اِس‌ای (SI با تلفظ فرانسه) را با هفت «یکای مبنا» تصویب و پیشنهاد کرد: متر<ref>metre</ref> (m) برای طول، کیلوگرم<ref>kilogram</ref> (kg) برای جرم، ثانیه<ref>second</ref> (s) برای زمان، آمپر (A) برای جریان الکتریکی، کلوین<ref>kelvin</ref> (k) برای دمای ترمودینامیکی، شمع<ref>candela</ref> (cd) برای شدت درخشندگی<ref>luminous intensity</ref>، و مول<ref>mol</ref> (mol) برای کمیت ماده. | |||
یکاهای تکمیلی. دو یکای تکمیلی نیز به دستگاه اِس‌ای افزوده شده است که عبارت‌اند از رادیان<ref>radian</ref> (rad) و استرادیان<ref>Steradian</ref> (sr) برای اندازه‌گیری زاویه‌های تخت و فضایی. همچنین، یکاهای مشتق‌شده‌ای نیز به رسمیت شناخته شده‌اند که با ضرب و تقسیم سادۀ یکاهای مبنا و بدون وارد کردن عدد دیگری در عبارت بیان می‌شوند. یکای وات از آن جمله است. | |||
یکاهای غیر اِس‌ای. برخی از یکاهای غیر اِس‌ای نیز، که به‌نحو مناسبی برقرار شده‌اند و رسمیت بین‌المللی پیدا کرده‌اند، با یکاهای اِس‌ای به‌کار می‌روند. از آن جمله‌اند دقیقه، ساعت، و روز برای اندازه‌گیری زمان. مضرب‌ها و اجزای یکاهای مبنا یا یکاهای مشتق‌شده نیز با نام‌هایی به‌کار می‌روند که از قدیم به‌ثبت رسیده‌اند. از آن جمله است تُن<ref>tone</ref> برای جرم، لیتر<ref>litre</ref> برای حجم. مقیاس‌های ویژ‌ه‌ای مثل قیراط متری نیز برای سنگ‌های قیمتی وضع شده است. | |||
پیشوندها. پیشوند‌هایی که با یکاهای متری به‌کار می‌روند عبارت‌اند از تِرا<ref>tera</ref> (T) یا میلیون میلیون‌برابر؛ گیگا<ref>giga</ref> (G) یا میلیارد (هزارمیلیون) برابر؛ مگا<ref>mega</ref> (M) میلیون‌برابر؛ کیلو<ref>kilo</ref> (K) هزاربرابر؛ هکتو<ref>hecto</ref> (h) صدبرابر؛ دکا<ref>deca</ref> (da) ده‌برابر؛ دسی<ref>deci</ref> (d) یک‌دهم؛ سانتی<ref>centi</ref> (c) یک‌صدم؛ میلی<ref>milli</ref> (m) یک‌هزارم؛ میکرو<ref>micro</ref> (μ) یک‌میلیونیم؛ نانو<ref>nano</ref> (n) یک‌میلیاردم؛ پیکو<ref>pico</ref> (p) یک‌تریلیونیم؛ فمتو<ref>femto</ref> (f) یک‌کادریلیونیم؛ و آتو<ref>atto</ref> (a) یک‌کنتیلیونیم. در قرن 19، دستگاه متری در بریتانیا و ایالات متحدۀ امریکا قانونی بود. در 1965، دولت بریتانیا با انتخاب اِس‌ای به منزلۀ دستگاه اصلی اوزان و مقادیر موافقت کرد، اما در 1978، اجبار در این زمینه برداشته شد. در اکتبر 1995، فروشگاه‌های بریتانیا برای معاملات مایعات، جز آبجو، شراب و شیر، و همچنین برای اندازه‌گیری طول به دستگاه متری پیوستند. در 1975، قانون متری در ایالات متحدۀ امریکا به‌تصویب رسید. | |||
نسخهٔ ۱۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۵۵
دستگاه متری (metric system)
دستگاهی برای اوزان و مقادیر. در قرن 18، در فرانسه ایجاد شد و در قرن 19م، کشورهای دیگر آن را به رسمیت شناختند. در 1960، گردهمایی بین‌المللی اوزان و مقادیر گزینش جهانیِ دستگاه بین‌المللی اصلاح شدۀ[۱] اِس‌ای (SI با تلفظ فرانسه) را با هفت «یکای مبنا» تصویب و پیشنهاد کرد: متر[۲] (m) برای طول، کیلوگرم[۳] (kg) برای جرم، ثانیه[۴] (s) برای زمان، آمپر (A) برای جریان الکتریکی، کلوین[۵] (k) برای دمای ترمودینامیکی، شمع[۶] (cd) برای شدت درخشندگی[۷]، و مول[۸] (mol) برای کمیت ماده.
یکاهای تکمیلی. دو یکای تکمیلی نیز به دستگاه اِس‌ای افزوده شده است که عبارت‌اند از رادیان[۹] (rad) و استرادیان[۱۰] (sr) برای اندازه‌گیری زاویه‌های تخت و فضایی. همچنین، یکاهای مشتق‌شده‌ای نیز به رسمیت شناخته شده‌اند که با ضرب و تقسیم سادۀ یکاهای مبنا و بدون وارد کردن عدد دیگری در عبارت بیان می‌شوند. یکای وات از آن جمله است.
یکاهای غیر اِس‌ای. برخی از یکاهای غیر اِس‌ای نیز، که به‌نحو مناسبی برقرار شده‌اند و رسمیت بین‌المللی پیدا کرده‌اند، با یکاهای اِس‌ای به‌کار می‌روند. از آن جمله‌اند دقیقه، ساعت، و روز برای اندازه‌گیری زمان. مضرب‌ها و اجزای یکاهای مبنا یا یکاهای مشتق‌شده نیز با نام‌هایی به‌کار می‌روند که از قدیم به‌ثبت رسیده‌اند. از آن جمله است تُن[۱۱] برای جرم، لیتر[۱۲] برای حجم. مقیاس‌های ویژ‌ه‌ای مثل قیراط متری نیز برای سنگ‌های قیمتی وضع شده است.
پیشوندها. پیشوند‌هایی که با یکاهای متری به‌کار می‌روند عبارت‌اند از تِرا[۱۳] (T) یا میلیون میلیون‌برابر؛ گیگا[۱۴] (G) یا میلیارد (هزارمیلیون) برابر؛ مگا[۱۵] (M) میلیون‌برابر؛ کیلو[۱۶] (K) هزاربرابر؛ هکتو[۱۷] (h) صدبرابر؛ دکا[۱۸] (da) ده‌برابر؛ دسی[۱۹] (d) یک‌دهم؛ سانتی[۲۰] (c) یک‌صدم؛ میلی[۲۱] (m) یک‌هزارم؛ میکرو[۲۲] (μ) یک‌میلیونیم؛ نانو[۲۳] (n) یک‌میلیاردم؛ پیکو[۲۴] (p) یک‌تریلیونیم؛ فمتو[۲۵] (f) یک‌کادریلیونیم؛ و آتو[۲۶] (a) یک‌کنتیلیونیم. در قرن 19، دستگاه متری در بریتانیا و ایالات متحدۀ امریکا قانونی بود. در 1965، دولت بریتانیا با انتخاب اِس‌ای به منزلۀ دستگاه اصلی اوزان و مقادیر موافقت کرد، اما در 1978، اجبار در این زمینه برداشته شد. در اکتبر 1995، فروشگاه‌های بریتانیا برای معاملات مایعات، جز آبجو، شراب و شیر، و همچنین برای اندازه‌گیری طول به دستگاه متری پیوستند. در 1975، قانون متری در ایالات متحدۀ امریکا به‌تصویب رسید.