انگوت، شهرستان

انگوت، شهرستان  (County) Ungut

واقع در مناطق شمال غربی ایران، در نواحی غربی نیمۀ شمالی استان اردبیل، به مرکزیت اداری شهر انگوت. در اواخر سال 1399ش، براساس مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 18 آذر 1399ش (ضمن انتزاع یک دهستان و تعدادی آبادی از بخش انگوت و الحاق آنها به بخش مرکزی شهرستان گرمی و همچنین ایجاد دهستان‌ها و تقسیماتی تازه در بخش انگوت)، با انتزاع بخش انگوت از شهرستان گرمی ایجاد شده است.  اگرچه سابقۀ سکونت در این منطقه به چندهزارسال پیش می‌رسد، اما تاریخچۀ آبادی‌های کنونی آن به چند صدسال اخیر محدود است. نام‌ انگوت‌ را مأخوذ از اسم‌ پرنده‌ای‌ بومی‌، از اردک‌های‌ غازنما (آنقوت‌) و همچنین منتسب به یکی از طوایف یا قبایل مغول دانسته‌اند. آبادی‌ تازه‌کند انگوت‌ در 1330ش‌، مرکز دهستان‌ انگوت‌ از بخش‌ گرمی‌ شهرستان‌ اردبیل‌ در استان‌ سوم‌ و چهارم‌ (آذربایجان‌) بود؛ در سال 1369ش بخش‌ انگوت‌، به‌ مرکزیت‌ تازه‌آباد،‌ در شهرستان‌ گرمی‌ تشکیل شد؛ در 1372ش‌ با تشکیل‌ استان‌ اردبیل‌، جزو این‌ استان‌ شد؛ در سال 1379ش مرکز این بخش به‌ شهر تبدیل‌ شد و نهایتاً همچنان که در آغاز گفته شد، در اواخر سال 1399ش بخش انگوت به شهرستان ارتقاء یافت و نام مرکز آن (تازه‌کند) نیز به انگوت تغییر یافت. در مورد وجه تسمیۀ تازه‌کند نیز به نظر می‌رسد بر اثر اسکان‌ تعدادی‌ از  عشایر‌ در این‌ محل‌ آبادی‌ جدیدی‌ ایجاد شده که‌ به‌ ترکی‌ تازه‌کند (آبادی‌ نو) خوانده‌ شده است.

شهرستان انگوت متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 140 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های انگوت شرقی و انگوت غربی، به مرکزیت شهر انگوت)، و بخش دره‌رود (مشتمل بر دهستان‌های دره‌رود شمالی و دره‌رود جنوبی، به مرکزیت روستای زیوه). براساس اطلاعات وبگاه فرمانداری انگوت، جمعیت این شهرستان در سرشماری سال 1395ش، برابر با 22,892نفر بوده که از این مقدار حدود 12درصد ساکن شهر انگوت و بیش از 88درصد ساکن نقاط روستایی و عشایر بوده‌اند. شهرستان انگوت در شرق با شهرستان گرمی، در جنوب با شهرستان مشکین‌شهر، در غرب با استان آذربایجان شرقی (شهرستان‌های کلیبر و هوراند)، در شمال غربی با شهرستان اصلاندوز و در شمال با شهرستان بیله‌سوار محدود شده است.  

شهرستان انگوت با حدود 1,270کیلومترمربع مساحت و ارتفاع حدود 400متر (در مرکز آن)، دارای اقلیم معتدل و نیمه‌خشک است. مهم‌ترین عوارض طبیعی این شهرستان کوهستان صلوات‌داغی در شمال و کوه‌های قره‌داغِ شهرستان کلیبر در غرب آن است. حداکثر ارتفاع دشت‌ها و نقاط بین این دو کوهستان از هزار متر تجاوز نمی‌کند. رودخانۀ قره‌سو به صورت جریان جنوبی - شمالی در این شهرستان روان است و به‌علاوۀ سه رودخانۀ دره‌رود، سامبورچای و دومولی‌چای (که از دامنۀ ارتفاعات اطراف منطقه سرچشمه می‌گیرند) منابع اصلی آب‌های سطحی شهرستانند. علاوه بر رودخانه‌های دائمی و فصلی، شمار زیادی چشمه، قنات و چاه تأمین‌کنندۀ آب کشاورزی انگوت است. مردم انگوت شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. شغل اصلی آنها کشاورزی و باغداری و دامداری، و مهم‌ترین تولیداتشان در رتبۀ اول گندم، و سپس سایر غلات و حبوبات، صیفی‌جات، میوه‌های جالیزی، پنبه، انار، انجیل، سیب، هلو، گیلاس، گردو، آلو و زردآلو است.

تپۀ شاعرلر مربوط به سده‌های اولیۀ اسلامی در روستای شاعرلرِ دهستان انگوت و تپه‌قلعۀ زاویه‌سنگ مربوط به دوره‌های پیش از اسلام  تا سدۀ 13ق در روستای زاویه‌سنگِ دهستان انگوت غربی از آثار تاریخی این شهرستان است.

---