ملارد، شهرستان

ملارد، شهرستان
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
بخش	مرکزی و بررود
جمعیت	25,014نفر (1395ش)
موقعیت	شرق شمالی ایران و نواحی مرکزی استان خراسان رضوی
نوع اقلیم	در نواحی کوهستانی دارای آب‌وهوای سرد و در دشت‌ها دارای آب‌وهوای معتدل
ارتفاع از سطح دریا	حدود ۱,۶۲۵متر (در مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	بادام، خربزه، هندوانه، گردو، گیلاس، زردآلو، آلبالو، هلو، شلیل، گندم، جو، گوجه فرنگی، چغندرقند، شلغم، گیاهان دارویی (خاصه آنغوزه) و سنجد
برخی بناهای مهم	قلعه دختر خوشاب، قلعه گبر حصار/ قلعه خضربیگ، گورستان نامق
نام لاتین	Kuhsorkh
شهر ها و آبادی های مهم	ریوش و طرق

ملارد، شهرستان (County) Malard

غربی‌ترین شهرستان استان تهران، با مرکزیت اداری شهر ملارد. با توجه به آثار باستانی و تاریخی، علاوه بر حضور و زیست پیوستۀ جوامع روستایی از دوره‌های پیش از تاریخ (هزاره‌های 4 و 5 پیش از میلاد) تا دوره‌های متأخر اسلامی، وجود مراکز حکومتی نیز در گذشتۀ این منطقه اثبات‌ شده است. مجاورت این منطقه با ری باستان نیز مؤید این مسأله است. در سال 1317ش یکی از بازرگانان و زمین‌داران دورۀ پهلوی، به نام بهاءالدین کهبد، تمام اراضی ملارد را به صورت اقساطی از اداره خالصه خرید و به‌تدریج به مکانیزه کردن زمین‌های کشاورزی، احداث مدرسه و بهداری و آبادانی آن پرداخت. پس از تغییرات و اصلاحاتی که بر اولین تقسیمات کشوری معاصر اعمال شده، حدود سال 1328ش ملارد را دهی از بخش ملارد در شهرستان تهران (در استان مرکزی) ذکر کرده‌اند. از میانۀ دهۀ 1330ش با توسعۀ خانه‌سازی روستای ملارد گسترش یافت. پس از تشکیل شهرستان شهریار در سال 1368ش، ملارد یکی از دهستان‌های بخش مرکزی آن بوده است. در اواسط سال 1374ش با ادغام سرآسیابِ ملارد و ملارد از توابع دهستان ملارد، شهر ملارد ایجاد شد. سال بعد، دهستان ملارد به بخش ارتقاء یافت. و نهایتاً در اوایل سال 1388ش، بنابر مصوبۀ هیأت وزیران در جلسۀ مورخ 28 فروردین همان سال، ضمن تغییرات و اصلاحاتی در شهرستان شهریار، بخش ملارد از آن جدا شده و به شهرستان ارتقاء یافت. شهرستان ملارد (و خاصه مرکز آن) به دلیل مجاورت با شهرهای تهران و کرج و مناطق صنعتی، طی چند دهۀ اخیر علاوه بر ورود سرریز جمعیت دو شهر یادشده، از نواحی مختلف ایران (خاصه استان‌های ترک‌زبان و غرب کشور) نیز مهاجران زیادی را پذیرفته است. کما این که تنها طی بازۀ زمانیِ دهه‌سالۀ بین سرشماری سال 1385 تا 1395ش، نزدیک به 30درصد به جمعیت این شهرستان اضافه شده است.

شهرستان ملارد متشکل است از دو بخش، چهار دهستان (با حدود 50 روستای مسکونی) و دو شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌‌های ملارد شمالی و ملارد جنوبی، به مرکزیت شهر ملارد)، و بخش صفادشت (مشتمل بر دهستان‌های بی‌بی سکینه و اخترآباد، به مرکزیت شهر صفادشت). شهر صفادشت در سال 1377ش با ادغام روستاهای حصارطهماسب، عبادیه، نصیرآباد و شهرآباد ایجاد شده است. شهرستان ملارد در شمال شرقی با شهرستان‌های کرج و فردیس (استان البرز)، از شمال تا غرب با شهرستان اشتهارد (استان البرز)، از جنوب با شهرستان زرندیه (استان مرکزی)، و از شرق با شهرستان شهریار محدود شده است. براساس نتایج سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان ملارد 377,292نفر بوده، که از این مقدار بیشتر از 83درصد ساکن دو شهر و باقی روستانشینند.

شهرستان ملارد با مساحتی در حدود 900کیلومترمربع و ارتفاع ۱,۱۸۰متر، در منطقه‌ای جلگه‌ای و بدون عوارض طبیعی مهمی (از جمله کوه و رود) واقع شده است. این شهرستان دارای آب‌وهوای معتدل با زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم، و از حیث بارندگی جزو مناطق خشک است. در چند دهه پیش از این، آب رودخانۀ کرج زمین‌های این شهرستان را آبیاری می‌کرده، اما اکنون منابع آب زیرزمینی (قنات و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق) جز آب کشاورزی، آب آشامیدنی مردم شهرستان را نیز تأمین می‌کند. شهرستان ملارد، علاوه بر کارگاه‌های سطح شهرها، دارای چندصد واحد تولیدی (کارگاه و کارخانه) در شهرک‌های صنعتی صفادشت، دهک و قپچاق است که سهم مهمی در ایجاد اشتغال مردم آن دارند. جز مشاغل صنعتی، کشاورزی و باغداری مهم‌ترین فعالیت‌های مردم ملارد است. بیشتر از ۶۰درصد قارچ خوراکی کشور در شهرستان ملارد تولید می‌شود. علاوه بر این، تولیدات اصلی زراعی شهرستان شاملِ انواع غلات و حبوبات (به‌ویژه گندم و جو و ذرت)، گیاهان علوفه‌ای، صیفی‌جات، سیب، گلابی، گیلاس، زردآلو، هلو، شلیل، آلو، گردو و انگور می‌شود. دامپروری و پرورش دام و طیور نیز در این شهرستان رونق زیادی دارد. شهرستان ملارد رتبۀ اول تولید طیور را در استان تهران دارد و بیشترین تولید تخم مرغ، گوشت سفید و قرمزِ استان تهران مربوط به این شهرستان است.

تپۀ حصار شالپوش مربوط به هزارۀ اول قبل از میلاد (در روستای حصار شالپوش)، تپۀ بالکین مربوط به هزاره‌های 3 - 2پ‌م (در روستای مهرچین)، امامزاده‌های بی‌بی سکینه و شاهزاده حمزه مربوط به دورۀ قاجار و پیش از آن، و تخت کیکاووس مربوط به دورۀ ساسانی (در حدود ۱۰کیلومتری جنوب غربی شهر ملارد) از آثار باستانی و تاریخی شهرستان ملاردند که به ثبت ملی رسیده‌اند.

---