بقعۀ جعفریه (اصفهان)

فضا و نمای بیرونی بقعه

(یا: امامزاده جعفر) بقعه‌ای برج‌مانند در اصفهان، حاشیۀ غربی خیابان هاتف و مقابل کوچۀ امامزاده اسماعیل، مربوط به اواخر دورۀ ایلخانان. بر اساس سنگ مزار امامزاده، مدفون بنا نامش جعفر بن سید مرتضی است و نسبش به حسن بن حسین بن محمد بن علی بن حسین (ع) می‌رسد. این بنا در دوران ابوسعید بهادرخان، پادشاه شیعه‌مذهب ایلخانی ساخته شده است. بنای بقعه در سال 1328ش توسط ادارۀ مرمت شده و به صورت فعلی درآمده است.

این بنا با شماره ثبت ۱۹۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مشخصات بنا

بنا برج‌گونه‌ای هشت ضلعی، از داخل و خازج، است. داخل بنا دیوارهای آجری و تقسیمات فرورفتگی‌ (طاق‌نما‌)های بیرونی در داخل بنا منعکس است.بر روی ضلع‌های شمالی و جنوبی و غربی، پنجره‌های کار گذاشته‌اند. بر روی طرح هشت ضلعی، کاربندی شانزده‌ضلعی انجام شده که تقلیدی از شیوۀ دورۀ سلجوقی‌ست. بر روی آن، گنبد کم‌خیز آجری با آجرچینی دوایر متحدالمرکز استوار شده؛ اما به نظر می‌رسد در ابتدا گنبد هرمی‌شکل بوده است. نمای خارجی بقعه نیز آجری ساده است که در هر ضلع، طاق‌نمایی نیزه‌دار با تناسبی مطلوب ایجاد کرده‌اند. پشت‌بغل‌ها در اصل از آجر سفال بوده است. دو کتیبه در نمای برونی برج نقش بسته است. بر بالای طاق‌نماهای هشت‌گانه، کتیبۀ نخست گنبد به خط ثلث سفید معرق بر زمینۀ لاجوردی شامل آیت‌الکرسی است که در قسمت آخر آن سال بنای بقعه چنین آمده: «فی سنة خمس و عشرین و سبعمائة» (725ق). بالای این کتیبه، کتیبۀ دیگری به خط سادۀ کوفی بر زمینۀ فیروزه‌ای‌ست که بعد از «بسم الله الرحمن الرحیم» آیۀ 164 تا انتهای آیۀ 167 سورۀ آل عمران بر آن نقش بسته است. گنبد بنا با خیز بسیار کم چنین تصوری ایجاد می‌کند که بر فراز آن یک گنبد هرمی هشت‌ترک برپا بوده که از بین رفته است. در بالای ورودی بقعه طاق‌نمایی است که در آن محل، لوحه‌ای به خط ثلث بر زمینۀ لاجوردی، شامل صلوات بر چهارده معصوم خوانده می‌شود که مربوط به تعمیرات اخیر بقعه است. در وسط بنا، سنگ قبری حجاری شده قرار داده‌اند که اسم امامزاده بر آن نقر شده. جز این، سنگ ظریف دیگری دیده می‌شود که تاریخ آن 710ق است.