امامزاده سید قاسم (عجب‌شیر)

بخشی از کاشی‌کاری‌های معرق امامزاده

بنایی آرامگاهی، به احتمال متعلق به دورۀ ایلخانان، در عجب‌شیر، آذربایجان شرقی. پس از گذشتن از خیابان تدارکاتی پادگان عجب شیر در ۱/۵ کیلومتری عمق باغ‌های حومۀ عجب‌شیر و نزدیک قبرستان این شهر، به مقبره‌ای می‌رسیم که در نزد مردم محلی به امامزاده سیدقاسم، از نوادگان امام موسی بن جعفر، معروف است. قسمت عمدۀ این مقبره ویران شده و تنها طبقۀ زیرین آن که سردابۀ مقبره بوده، برجای مانده است. درمورد تاریخ بنا اطلاع دقیقی در دست نیست، سنگ‌های خوش‌تراش ازاره و همچنین کاشی‌کاری گسترده با کاشی‌های آبی فیروزه‌ای، سفید و مشکی به شیوۀ معرق، شباهتی با کاشی‌کاری گنبد غفاریه و گنبد سلطانیه یا مسجد نیمه‌ویران سراب دارد که همگی آنها متعلق به نیمۀ اول قرن هشتم هجری (دورۀ ایلخانان) هستند. همچنین نقشۀ هشت‌ضلعی و حجاری آن قابل مقایسه با برج سنگی شهرستان کلیبر (متعلق به همین زمان) است.

مشخصات بنا

داخل این بنا به شکل چلیپا و از بیرون به شکل هشت‌ضلعی منظم است که هر ضلع آن ۳/۵۶ متر طول دارد. ورودی بنا از سمت شرق است. ارتفاع باقی‌ماندۀ بنا ۲/۲۰ متر است که از ۵ ردیف سنگ خوش‌تراش ساخته شده است. چهارضلع بنا دارای نورگیرهایی به ابعاد ۲۶ × ۲۰ سانتیمتر است. ورودی بنا به صورت راهرویی آجری است که بعد از بنای سردابه، از آجر بدان اضافه شده است. این راهرو با طاق ضربی به ارتفاع ۲/۴۰ متر پوشیده شده است. همچنان که ذکر شد، نمای داخلی به صورت چلیپاشکل است. فرورفتگی‌های آن ۱/۷۵، عرض آن ۲/۱۵ و ارتفاعش حدود ۲/۶۰ متر است و پوشش آن با طاق مقرنس‌کاری صورت گرفته است. ازارۀ سردابه به ارتفاع ۱/۲۰ متر با کاشی آبی و سیاه پوشیده بوده که قسمت عمدۀ آن از بین رفته است. در ضلع جنوبی محوطۀ چلیپاشکل، صورت قبری وجود دارد که فاقد کتیبه است. طاق بنا به صورت ردیف مقرنس‌های تودرتو، یکپارچه از قطعات کاشی‌های آبی و سیاه و سفید به شیوۀ معرق پوشیده شده است.

---