اصول فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

اصول فقه <br>(«اصول» جمع اصل؛ در لغت و اصطلاح به معنای پایه و ریشه و «[[فقه]]» به معنای دانش به احکام شرعی) علم به قواعد و اصولی که در [[استنباط]] حکم شرعی از منابع معتبر شرع ([[قرآن]]، [[سنت (فقه)|سنت]]، عقل و اجماع) به‌کار می‌آید. به تعبیر دیگر اصول فقه، به مثابۀ منطق برای فقه است. در کتاب'' تأسیس الشّیعةالعلوم الاسلام'' آمده است: اول کسی‌که علم اصول را تأسیس کرد [[امام محمد باقر|امام ‌باقر]] (ع) سپس [[امام جعفر صادق|امام ‌صادق]] (ع) بودند که قواعد علم‌ اصول را برای اصحاب خود املا می‌کردند. برخی اندیشمندان مسائل علم اصول را به ‌شرح زیر تقسیم کرده‌اند: ۱. بخشی از مسائل اصولی ما را به‌صورت قطع و یقین به حکم شرعی می‌رسانند، از قبیل مباحث مدالیل استلزامات عقلیه مانند بحث از ملازمه بین وجوب چیزی و وجوب مقدمۀ آن؛ ۲. برخی از مسائل اصول تعبّداً ما را به ‌حکم شرعی می‌رسانند و بحث در آن‌ها صغروی است، مانند مباحث الفاظ. مثلاً امر، ظاهر در وجوب است یا خیر، و یا نهی، ظاهر در حرمت است یا خیر. ۳. مسائلی که ما را تعبّداً به ‌حکم شرعی می‌رسانند و بحث در آن‌ها کبروی است، مانند بحث از حجیّت خبر، اجماع و شهرت؛ ۴. قواعدی که نه قطع (یقین) وجدانی می‌آورد و نه تعبّد شرعی، بلکه تنها متکفل بیان احکام ظاهری در مقام شک است که به آن‌ها [[اصول عملیه]] یا دلیل فقاهتی گویند؛ ۵. قواعدی که وظیفه انسان را از نظر عقلی، زمانی که عاجز از همۀ حالات قبلی شده باشد معین می‌کند؛ زیرا وقتی مکلف نه وجداناً و نه تعبّداً به حکم واقعی دسترسی پیدا نکرد و از شناخت حکم ظاهری نیز عاجز ماند طبعاً باید به عقل رجوع کند و به برائت یا احتیاط یا تخییر عقلی عمل کند که این قواعد را اصول عملیۀ عقلیه گویند.<br><!--11382200-->