ذ والاربع

ذُ‌والاَربع

از اصطلاحات قدیم موسیقی ایران برای تشخیص فاصلۀ چهارم. علینقی وزیری در کتاب نظری بر موسیقی آورده است: «در موسیقی ایران اگر گام را به معنایی که امروز در موسیقی اروپایی مشاهده می‌شود وارد نماییم باید بدانیم که اغلب یک دانگ یا یک‌پنچم از آن مورد استفاده و عمل خود دستگاه است. (در قدیم ذوالاربع و ذوالخمس می‌گفته‌اند) و آن هم غالباً دانگ اول است». به فاصلۀ چهارم نیز ذوالاَربع می‌گفته‌اند و نت‌ها براساس نام انگشتانی که روی آن‌ها قرار می‌گرفت نام‌گذاری می‌شد. ذوالاربع از ترکیب فواصل طنینی، بقیه، و مُجَنّب درست می‌شد و انواع مختلف داشت. اقسام ذوالاربع عبارت بود از: ط ط ب ـ ط ب ط ـ ط ج‌ ط ـ ج‌ ج‌ ط ـ ج‌ ط ط ـ ط ج‌ ج‌ ـ ج‌ ط ج‌. ط: مخفف طنینی معادل یک پردۀ بزرگ ب: مخفف بقیه معادل نیم‌پردۀ کوچک ج: مخفف مُجَنّب معادل سه ربع‌پرده یا دوم نیم بزرگ بود. ذوالاربع را طبقه نیز می‌گفتند.