کلاغ (فیلم 1356)

پوستر فیلم

فیلم بلند سینمایی به کارگردانی بهرام بیضایی، تولید سال 1356ش. نقش‌های اصلی فیلم را حسین پرورش و پروانه معصومی بازی کرده‌اند و تهیه‌کنندۀ آن بهمن فرمان‌آرا بوده است. شاید بتوان کلاغ را با دیگر اثر سینمایی بهرام بیضایی، شاید وقتی دیگر، مقایسه کرد که 10 سال بعد (1366) ساخته شد و قصۀ آن دربارۀ هویت گم‌شدۀ آدم‌هاست. محور اصلی کلاغ نیز جست‌وجوی قهرمان داستان و دیگر نقش‌های اصلی فیلم برای یافتن هویّت و نشانی گم‌شده‌ای است که عکسش در روزنامه چاپ شده است. بیضایی فیلم کلاغ را پس از ناکامی در ساختنِ «حقایق دربارۀ لیلا دختر ادریس» (که فیلمنامه‌اش چاپ شده) ساخت. طرح فیلم بر اساس همان الگوی هیجانی-اجتماعی است که برای حقایق دربارۀ لیلا دختر ادریس ابداع کرده بود، ولی در کلاغ برای عبور از سانسور و فراگیرتر کردن ارجاع، از تلخی روایت کاست. کلاغ در ششمین دورۀ جشنوارۀ جهانی فیلم تهران (24 آبان تا 6 آذرماه 1356) به نمایش درآمد و پس از آن به دلیل وقوع انقلاب اسلامی فرصت نمایش عمومی نیافت و تنها در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب از تلویزیون پخش شد.

بهمن فرمان‌آرا برای تهیۀ این فیلم، در سال 1979 برندۀ جایزۀ ویژۀ هیأت داوران جشنوارۀ بين‌المللی فيلم سه قارۀ نانت شده است.

زمان فیلم: 120 دقیقه

خلاصۀ داستان

«اصالت» در جست‌وجوی موضوعی برای یک برنامۀ تلویزیونی، توجهش به یک آگهی در روزنامۀ عصر جلب می‌شود كه در آن اعلام شده است دختر جوانی گم شده و یابنده با نشانی مندرج در آگهی تماس بگیرد. عكس دختر گم‌شده به نظر اصالت آشنا می‌آید، و می‌كوشد به یاد بیاورد كه او را كجا دیده است. شب‌هنگام، آسیه به دورۀ هفتگی همكاران می‌رود و موضوع دختر گم‌شده را به‌ شوخی‌ مطرح می‌كند. آسیه معلم مدرسۀ ناشنوایان است و در منزل خاطرات مادرشوهرش را می‌نویسد، كه از خانواده‌ای اصیل و متجدد بوده است. اصالت به نشانی داده شده در آگهی می‌رود و متوجه می‌شود كه نشانی مربوط به سی سال پیش است. آسیه نیز به موضوع دختر گم‌شده علاقه نشان می‌دهد. همكاران اصالت موفق می‌شوند با یک تلفن جعلی او را برای تهیۀ گزارشی از آلودگی هوا بكشانند. مادر در نقل خاطرات خود، آسیه را به دوره‌ای دور می‌برد. به دیدار مكان‌ها و مردمی كه دیگر وجود ندارند. مادر در جوانی نامزدش را از دست داده و او به ازدواجی كوتاه و بی‌عشق تن در داده،‌ و اصالت را كه فرزندخوانده‌اش است،‌ در شلوغی زمان جنگ در بیمارستان یافته است. چندی بعد مادر با شنیدن خبر دروغ پیدا شدن دختر گم‌شده منقلب می‌شود. آسیه هم كه حس می‌كند میان همۀ آن‌چه كه او را احاطه كرده رابطه‌ای هست به جست‌وجو می‌پردازد و در اتاق مادر عكس دختر گم‌شده را می‌یابد و كشف می‌كند كه گم‌شده، جوانی مادر است.

برخی از بازیگران و عوامل تولید

نویسنده: بهرام بیضایی

تهیه‌­کننده: بهمن فرمان‌آرا

تدوینگر: بهرام بیضایی

فیلم­بردار: مهرداد فخیمی

آهنگساز: شیدا قراچه‌داغی

چهره‌­پرداز: فرهنگ معیری

بازیگران: پروانه معصومی؛ حسین پرورش؛ آنیک شفرازیان؛ منوچهر فرید؛ جمشید لایق؛ محمد مطیع؛ شهرام گلچین؛ میراحمد ایروانلو؛ آقاجان رفیعی؛ سامی تحصنی

---