مرقد درویش محمود (سمنان)

مرقد درویش محمود
نام فارسی	مرقد درویش محمود
کشور	ایران
استان	سمنان
موقعیت	۱۱ کیلومتری شمال غربی سمنان و بر سر راه فیروزکوه - سمنان، در روستای مؤمن‌آباد
کاربری	زیارتگاهی
مشخصات معماری	بنایی چهارضلعی و شامل ایوان، گنبد، مزار و صحن
زمان ساخت	سدۀ 8ق

نمایی از ایوان بقعه

بنایی آرامگاهی مربوط به دورۀ ایلخانی، سدۀ 8ق. این بقعه در ۱۱ کیلومتری شمال غربی سمنان و بر سر راه فیروزکوه - سمنان، در روستای مؤمن‌آباد واقع است. مدفون بقعه یکی از عارفان قرن هشتم و جانشین شیخ علاءالدوله سمنانی است. آرامگاه درویش محمود فاقد هرگونه کتیبه و سنگ‌نوشته است که دال بر انتساب اولیۀ بنا باشد؛ ولی می‌توان آن را با توجه به سبک و شیوۀ معماری، در زمرۀ آثار تاریخی قرن هشتم به شمار آورد؛ چرا که بیش‌تر مشخصات معماری دوران ایلخانی در این مقبره دیده می‌شود. صحن آرامگاه، مخروبه و خاکی است و به عنوان گورستان روستا نیز از آن استفاده می‌شود.

این بنا که هم‌اکنون مخروبه‌ای چهارضلعی و شامل ایوان، گنبد، مزار و صحن می‌شود، در سال ۱۳۱۸ش جزو بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

مشخصات بنا

ساختمان مقبرۀ درویش محمود را محوطۀ بزرگ و مربع‌شکلی به ضلع 8.60متر تشکیل می‌دهد که بر چهارطرف آن، چهار درگاه بلند با قوس جناغی ساخته شده است. در درگاه سمت راست در ورودی، دری وجود دارد که به اتاق کوچکی که برای سکونت ایجاد گردیده، باز می‌شود. در درگاه روبه‌روی در ورودی، درگاه کوچک‌تری با قوس گهواره‌ای و در ضلع رو به قبلۀ آن، محراب ساده‌ای به چشم می‌خورد. در قسمت فوقانی چهارگوشۀ اتاق، چهار فیلپوش به وجود آمده که به کمک طاقنماهایی بزرگ و توگود، طرحی هشت‌ضلعی را می‌سازد. این طرح را شانزده طاقنمای کوچک به طرح مدوری تبدیل ساخته که پایۀ ساقۀ گنبد را تشکیل می‌دهند. داخل مقبره فاقد هرگونه تزئینات و کاشیکاری است. در وسط آرامگاه و زیر گنبد، چاه آبی وجود دارد. ایوان مقبره، نیمه‌مخروبه و به ارتفاع تقریباً 10متر است که طاق آن فرو ریخته است. در گذشته، طاق ایوان بر روی دو ترنبه و سه طاقنما که طرح نیم‌دایره‌ای به وجود آورده بودند، استوار بوده است. در طرفین ایوان، دو ستون مدور و قطور و نیمه‌ویران جلب توجه می کند که احتمالاً بنای منارهای آن را تشکیل می‌داده است. دهنۀ ایوان  8.60متر است و در ضلع رو به قبلۀ آن، یک فرورفتگی در دیوار به عنوان محراب به چشم می‌خورد. ارتفاع ساقۀ آجری گنبد، بلندتر از حد متعارف است و بر روی آن، کاسۀ مخروطی گنبد با قاعدۀ پهن و ارتفاع کم قرار دارد. مزار شیخ که در بیرون ایوان و در فضای باز واقع شده، دو طبقه است؛ بدین صورت که طبقۀ زیرین سنگ قبر 2.5متر طول، 1.40متر عرض و ۵۰سانتیمتر ارتفاع دارد و از سنگ مرمر سیاه ساخته شده است و یک سنگ مرمر سفید یکپارچه به طول 2.30 و عرض 1.20متر و به بلندی ۲۰سانتیمتر بر روی آن قرار دارد که چنین عبارتی در معرفی صاحب مزار بر روی آن حجاری شده است: «مرقد مبارک حضرت قطب الاقطاب شیخ کامل العارف الواصل عالم ربانی جناب شیخ نظام‌الدین محمود مزدقانی هجدهمین رکن سلسله علیه ذهبیه رضویه مرتضویه مهدویه کبرویه احمدیه خلیفه و جانشین حضرت شیخ علاءالدوله سمنانی ...». این سنگ مربوط به دورۀ متأخر است.

---