آشتیانی، میرزا محمدحسن (آشتیان ۱۲۴۸ـ تهران ۱۳۱۹ق)

Ashtiani, Mirza Mohammad Hassan

آشتیانی‌، میرزا محمّدحسن‌ (آشتیان ۱۲۴۸ـ تهران ۱۳۱۹ق)

میرزا محمدحسن آشتیانی
زادروز	آشتیان ۱۲۴۸ق
درگذشت	تهران ۱۳۱۹ق
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	ادبیات و فقه و اصول
شغل و تخصص اصلی	فقیه
آثار	بحر الفواید فی شرح الفراید؛ کتاب الخلل فی الفقه؛ کتاب الوقف و احیاء الموات
گروه مقاله	دین اسلام

فقیه و روحانی ایرانی‌. از علمای معروف شیعه در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود. سه ساله بود که پدرش (میرزا جعفر) از دنیا رفت. در ۱۳سالگی‌ (حدود 1261ق) برای‌ تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ عازم‌ بروجرد شد. 4 سال نزد ملا اسدالله بروجردی، ادبیات و فقه و اصول را فرا گرفت. سپس به تدریس آن‌ها پرداخت. در 1265ق برای انجام تحصیلات تکمیلی راهی نجف اشرف شد. در نجف‌، به زمرۀ شاگردان‌ شیخ‌ مرتضی‌ انصاری‌ پیوست و یک‌ سال‌ پس‌ از وفات‌ شیخ‌ (۱۲۸۱ق)، و در شرایطی که به درجۀ اجتهاد رسیده بود، به‌ تهران‌ آمد و مرجع احکام شرعی این شهر و نیز اولین‌ ناشر آثار استادش‌ گردید. با سکنی گزیدن در تهران، توانست به ترویج افکار استادش، به خصوص در فن اصول بپردازد و طالبان علم را از گوشه و کنار به سوی خود رهنمون کند.

در ۱۳۰۷ق که‌ قرارداد رژی‌ میان‌ دولت‌ ایران‌ و کمپانی‌ انگلیسی‌ رژی‌ منعقد شد، میرزای‌ آشتیانی‌ نقش فعال و مؤثری داشت. فتوای میرزای شیرازی خطاب به او نوشته و ارسال شده بود و او از طرف میرزای شیرازی‌، رهبری‌ قیام‌ تنباکو را در ایران‌ به‌ عهده‌ گرفت‌ و پس‌ از ۵۵ روز مبارزه‌ و درگیری‌ بین‌ علما و مردم‌ با دولت‌، سرانجام‌ قرارداد در ۲۵ جمادی‌الثانی‌ ۱۳۰۹ق به‌دست ناصرالدین‌ شاه‌ رسماً لغو شد. وی‌ در ۱۳۱۱ق به‌ سفر حج‌ رفت‌.

او در 71 سالگی فوت کرد. ابتدا پیکرش را در جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی به امانت سپردند تا به نجف اشرف انتقال دهند و پس از 8 ماه، به عتبات بردند و در نجف کنار قبر حاج شیخ‌ جعفر شوشتری‌ دفن کردند. از آثار اوست:‌ بَحرُ الْفَوائد فی‌ شرحِ‌ الفرائد؛ که از بهترین حواشی بر رسائل شیخ‌ انصاری است؛ مباحث‌ الفاظ‌؛ کتاب‌ الخِلَل فی‌الفقه؛ کتاب القضاء؛ کتاب الوَقْف و اِحیاء الْمَوات؛ اِزاحۀ‌الشکوک عن حکم‌اللباس‌المَشکوک.