افاده فی تاریخ الائمه‌ الساده

روی جلد کتاب

الإفادة فی تاریخ الائمة السادة

اثری در تاریخ­ زیدیه نوشتۀ ابوطالب یحیی ­بن ­حسین هارونی (339/340- 424ق). او که در محضر دایی خود، ابوالعباس حسنی، دانش آموخت به پیروی از استاد خود، رویدادهای تاریخی را بر اساس قیام ائمۀ زیدی به شیوۀ طبقات‌­نگاری به نگارش درآورده است. این کتاب را نخستین بار محمد یحیی سالم عزان با تغییر نام اصلی کتاب به الإفاده فی تاریخ الائمه الزیدیه تصحیح کرد و تعلیقاتی بر آن افزود و به چاپ سپرد (صنعا، 1417ق). پس از آن دو پژوهشگر یمنی به نام‌های ابراهیم ­بن­ مجدالدین ­بن­ محمد المویدی و هادی­ بن ­حسن­ بن­ هادی الحمزی آن را با عنوان الإفاده فی تاریخ الائمه الساده تصحیح کردند و به چاپ سپردند (یمن، 1422ق). این اثر در ایران با تحقیق و تصحیح محمدکاظم رحمتی توسط مرکز پژوهشی ميراث مکتوب به چاپ رسیده است (تهران، 1378ش).

هارونی در این كتاب تنها به معرفی كسانی پرداخته است كه در سنت رسمی زیدیه امام شناخته می­‌شوند. او در این كتاب به ذكر اسامی، انساب، مدت حكومت، طول عمر، محل دفن، نحوۀ قیام و دوران حكومت ائمۀ زیدی پرداخته است. نویسنده در نوشتن كتاب از مطالب كتاب المصابیح نوشتۀ ابوالعباس حسنی بسیار سود برده و از کسانی چون محمد بن ­علی العبدكی، ابن­ال أكفانی، ابوالعباس العماری الطبری و ابوعبدالله البصری نیز روایت نقل كرده است. پاره‌­ای از این اثر را مادلونگ در كتاب أخبار الأئمه الزیدیه در سه بخش آورده است: 1) یحیی­ بن ­عبدالله­ بن ­الحسن­ بن­ الحسن 2) الناصر للحق الحسن­ بن­ علی 3) المهدی لدین الله محمدبن­ الحسن الداعی الی الحق. جایگاه مهم الإفاده سبب گردید كه این كتاب از استقبال تاریخ‌­نگاران بعدی برخوردار گردد. کسانی مانند حاكم جشمی ( - 492ق) در جلاءالابصار فی متون الأخبار، عبدالله ­بن ­حمزه ( - 614ق) در الشافی، حمید ­بن ­احمد المحلی ( - 653ق) در الحدائق الوردیه فی مناقب أئمه الزیدیه و ابن ­اسفندیار در تاریخ طبرستان از آن بهره بردند.

---