آمازون، رود: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
بدون خلاصۀ ویرایش
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:


[[File:10213600-1.jpg|thumb|رود آمازون]][[File:10213600-2.jpg|thumb|رود آمازون]][[File:10213600-5.jpg|thumb|رود آمازون]]آمازون، رود (Amazon)<br /> [[File:10213600.jpg|thumb|رود آمازون]](به پرتغالی و اسپانیایی ریو آمازوناس<ref>Rio Amazonas</ref>) دومین رود بزرگ جهان در [[امریکای جنوبی، قاره|امریکای جنوبی]]، به طول ۶,۵۱۶ کیلومتر. از لحاظ حجم آبی که تخلیه می‌کند، حدود ۹۵هزار متر مکعب در ثانیه؛ تعداد ریزابه‌های آن، بیش از ۵۰۰ ریزابه؛ و کل حوضۀ آبریز رود، ۷میلیون کیلومتر مربع ـ تقریباً نیمی از خاک امریکای جنوبی، بزرگ‌ترین رود جهان به شمار می‌رود. حدود ۴۸,۲۸۰ کیلومتر از آب آن قابل ‌کشتی‌رانی است. رود آمازون از طریق دهانه<ref>estuary</ref>ای به پهنای ۸۰ کیلومتر، روی [[خط استوا]]<ref>Equator</ref> به [[اقیانوس اطلس]] می‌ریزد. بیش از ۵میلیون متر مربع از آبگیر آمازون را جنگل‌های بارانی<ref>rainforest</ref> بکر تشکیل می‌دهند، که ۳۰ درصد از تمامی گونه‌های گیاهی و جانوری شناخته‌شدۀ جهان را در خود جا داده است. این مکان با میانگین بارش سالانۀ&nbsp;۲.۵۴ متر مرطوب‌ترین منطقۀ جهان است. سرچشمه<ref>headstream</ref>‌های اصلی آمازون، یعنی مارانیون<ref>Marañon</ref> و [[اوکایالی]]<ref>Ucayali</ref>، از ارتفاعات [[آند، کوه های|آند]]<ref>Andean highlands</ref>، در مرکز [[پرو]]، سرچشمه می‌گیرند و پس از پیوستن به هم، مسیری به طول حدود ۴هزار کیلومتر را به سمت شرق از شمال [[برزیل]] می‌پیمایند. کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما می‌توانند در ۱,۶۰۰ کیلومتر از رود آمازون تا بندر مانائوس<ref>Manaus</ref> رفت‌وآمد کنند؛ این بندر از اواسط قرن ۱۹ برای صادرات کائوچو از جنگل‌های بارانی تأسیس شد. از این‌ محل تا فرازآب‌ رود، قایق‌های رودخانه‌ای می‌توانند تا [[ایکیتوس]]<ref>Iquitos</ref>، در پرو، پیش روند. این مکان دورترین مسیر رودخانه‌ای جهان است که کشتی‌های دریاپیما می‌توانند از آن استفاده کنند. ریزابه‌های آمازون برای قایق‌های کوچک‌تر قابل کشتی‌رانی است، ولی وجود آبشارها و تنداب<ref>rapid</ref>ها، معمولاً نزدیک محل تلاقی ریزابه‌ها با رود اصلی، از حرکت بدون مانع در سراسر رود جلوگیری می‌کنند. آمازون از لفظ بومی آموسانا، به‌معنی نابودکنندۀ قایق‌ها، گرفته شده است. در ۱۶۳۹ پدرو تیشیرا<ref>Pedro Teixeira</ref> ۳هزار کیلومتر از آمازون را از پایین به بالا پیمود و سرزمین‌های شرق [[اکوادور]]<ref>Ecuador</ref> را به مالکیت [[پرتغال]] درآورد. اما پس از پیمان مادرید<ref>Treaty of Madrid</ref> (۱۷۵۰) مالکیت سیاسی این نواحی مشخص گردید. سرانجام در ۱۸۲۲، هم‌زمان با استقلال [[برزیل]]، ناحیۀ آمازون یکپارچه شد و رسمیت یافت.
[[File:10213600-1.jpg|thumb|رود آمازون]][[File:10213600-2.jpg|thumb|رود آمازون]][[File:10213600-5.jpg|thumb|رود آمازون]]آمازون، رود (Amazon)<br /> [[File:10213600.jpg|thumb|رود آمازون]](به پرتغالی و اسپانیایی ریو آمازوناس<ref>Rio Amazonas</ref>) دومین رود بزرگ جهان در [[امریکای جنوبی، قاره|امریکای جنوبی]]<ref>South America</ref>، به طول ۶,۵۱۶ کیلومتر. از لحاظ حجم آبی که تخلیه می‌کند، حدود ۹۵هزار متر مکعب در ثانیه؛ تعداد ریزابه‌های آن، بیش از ۵۰۰ ریزابه؛ و کل حوضۀ آبریز رود، ۷میلیون کیلومتر مربع ـ تقریباً نیمی از خاک امریکای جنوبی، بزرگ‌ترین رود جهان به شمار می‌رود. حدود ۴۸,۲۸۰ کیلومتر از آب آن قابل ‌کشتی‌رانی است. رود آمازون از طریق دهانه<ref>estuary</ref>ای به پهنای ۸۰ کیلومتر، روی [[خط استوا]]<ref>Equator</ref> به [[اقیانوس اطلس]]<ref>Atlantic Ocean</ref> می‌ریزد. بیش از ۵میلیون متر مربع از آبگیر آمازون را جنگل‌های بارانی<ref>rainforest</ref> بکر تشکیل می‌دهند، که ۳۰ درصد از تمامی گونه‌های گیاهی و جانوری شناخته‌شدۀ جهان را در خود جا داده است. این مکان با میانگین بارش سالانۀ ۲٫۵۴ متر مرطوب‌ترین منطقۀ جهان است. سرچشمه<ref>headstream</ref>‌های اصلی آمازون، یعنی مارانیون<ref>Marañon</ref> و [[اوکایالی]]<ref>Ucayali</ref>، از ارتفاعات [[آند، کوه های|آند]]<ref>Andean highlands</ref>، در مرکز [[پرو]]<ref>Peru</ref>، سرچشمه می‌گیرند و پس از پیوستن به هم، مسیری به طول حدود ۴هزار کیلومتر را به سمت شرق از شمال [[برزیل]]<ref>Brazil</ref> می‌پیمایند. کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما می‌توانند در ۱,۶۰۰ کیلومتر از رود آمازون تا بندر [[مانایوس|مانائوس]]<ref>Manaus</ref> رفت‌وآمد کنند؛ این بندر از اواسط قرن ۱۹م برای صادرات [[کایوچو|کائوچو]] از جنگل‌های بارانی تأسیس شد. از این‌ محل تا فرازآب‌ رود، قایق‌های رودخانه‌ای می‌توانند تا [[ایکیتوس]]<ref>Iquitos</ref>، در پرو، پیش روند. این مکان دورترین مسیر رودخانه‌ای جهان است که کشتی‌های دریاپیما می‌توانند از آن استفاده کنند. ریزابه‌های آمازون برای قایق‌های کوچک‌تر قابل کشتی‌رانی است، ولی وجود [[آبشار]]<ref>waterfall</ref>ها و تنداب<ref>rapid</ref>ها، معمولاً نزدیک محل تلاقی ریزابه‌ها با رود اصلی، از حرکت بدون مانع در سراسر رود جلوگیری می‌کنند. آمازون از لفظ بومی آموسانا، به‌معنی نابودکنندۀ قایق‌ها، گرفته شده است. در ۱۶۳۹م پدرو تیشیرا<ref>Pedro Teixeira</ref> ۳هزار کیلومتر از آمازون را از پایین به بالا پیمود و سرزمین‌های شرق [[اکوادور]]<ref>Ecuador</ref> را به مالکیت [[پرتغال]]<ref>Portugal</ref> درآورد. اما پس از پیمان مادرید<ref>Treaty of Madrid</ref> (۱۷۵۰م) مالکیت سیاسی این نواحی مشخص گردید. سرانجام در ۱۸۲۲م، هم‌زمان با استقلال برزیل، ناحیۀ آمازون یکپارچه شد و رسمیت یافت.





نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۰۲

رود آمازون
رود آمازون
رود آمازون

آمازون، رود (Amazon)

رود آمازون

(به پرتغالی و اسپانیایی ریو آمازوناس[۱]) دومین رود بزرگ جهان در امریکای جنوبی[۲]، به طول ۶,۵۱۶ کیلومتر. از لحاظ حجم آبی که تخلیه می‌کند، حدود ۹۵هزار متر مکعب در ثانیه؛ تعداد ریزابه‌های آن، بیش از ۵۰۰ ریزابه؛ و کل حوضۀ آبریز رود، ۷میلیون کیلومتر مربع ـ تقریباً نیمی از خاک امریکای جنوبی، بزرگ‌ترین رود جهان به شمار می‌رود. حدود ۴۸,۲۸۰ کیلومتر از آب آن قابل ‌کشتی‌رانی است. رود آمازون از طریق دهانه[۳]ای به پهنای ۸۰ کیلومتر، روی خط استوا[۴] به اقیانوس اطلس[۵] می‌ریزد. بیش از ۵میلیون متر مربع از آبگیر آمازون را جنگل‌های بارانی[۶] بکر تشکیل می‌دهند، که ۳۰ درصد از تمامی گونه‌های گیاهی و جانوری شناخته‌شدۀ جهان را در خود جا داده است. این مکان با میانگین بارش سالانۀ ۲٫۵۴ متر مرطوب‌ترین منطقۀ جهان است. سرچشمه[۷]‌های اصلی آمازون، یعنی مارانیون[۸] و اوکایالی[۹]، از ارتفاعات آند[۱۰]، در مرکز پرو[۱۱]، سرچشمه می‌گیرند و پس از پیوستن به هم، مسیری به طول حدود ۴هزار کیلومتر را به سمت شرق از شمال برزیل[۱۲] می‌پیمایند. کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما می‌توانند در ۱,۶۰۰ کیلومتر از رود آمازون تا بندر مانائوس[۱۳] رفت‌وآمد کنند؛ این بندر از اواسط قرن ۱۹م برای صادرات کائوچو از جنگل‌های بارانی تأسیس شد. از این‌ محل تا فرازآب‌ رود، قایق‌های رودخانه‌ای می‌توانند تا ایکیتوس[۱۴]، در پرو، پیش روند. این مکان دورترین مسیر رودخانه‌ای جهان است که کشتی‌های دریاپیما می‌توانند از آن استفاده کنند. ریزابه‌های آمازون برای قایق‌های کوچک‌تر قابل کشتی‌رانی است، ولی وجود آبشار[۱۵]ها و تنداب[۱۶]ها، معمولاً نزدیک محل تلاقی ریزابه‌ها با رود اصلی، از حرکت بدون مانع در سراسر رود جلوگیری می‌کنند. آمازون از لفظ بومی آموسانا، به‌معنی نابودکنندۀ قایق‌ها، گرفته شده است. در ۱۶۳۹م پدرو تیشیرا[۱۷] ۳هزار کیلومتر از آمازون را از پایین به بالا پیمود و سرزمین‌های شرق اکوادور[۱۸] را به مالکیت پرتغال[۱۹] درآورد. اما پس از پیمان مادرید[۲۰] (۱۷۵۰م) مالکیت سیاسی این نواحی مشخص گردید. سرانجام در ۱۸۲۲م، هم‌زمان با استقلال برزیل، ناحیۀ آمازون یکپارچه شد و رسمیت یافت.



  1. Rio Amazonas
  2. South America
  3. estuary
  4. Equator
  5. Atlantic Ocean
  6. rainforest
  7. headstream
  8. Marañon
  9. Ucayali
  10. Andean highlands
  11. Peru
  12. Brazil
  13. Manaus
  14. Iquitos
  15. waterfall
  16. rapid
  17. Pedro Teixeira
  18. Ecuador
  19. Portugal
  20. Treaty of Madrid