بیهق: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
بیهق (Beyhaq) | بیهق (Beyhaq) | ||
عنوان ناحیه یا ولایت تاریخی و همچنین نامی تاریخی برای [[سبزوار، شهر|شهر سبزوار]]، در استان/ایالت/منطقۀ خراسان، در غرب [[نیشابور، شهرستان|نیشابور]]. حدود ولایت بیهق با | عنوان ناحیه یا ولایت تاریخی و همچنین نامی تاریخی برای [[سبزوار، شهر|شهر سبزوار]]، در استان/ایالت/منطقۀ خراسان، در غرب [[نیشابور، شهرستان|نیشابور]]. حدود ولایت بیهق با گسترۀ شهرستان‌های کنونی [[سبزوار، شهرستان|سبزوار،]] [[جغتای، شهرستان|جغتای]]، [[جوین، شهرستان|جوین]]، [[خوشاب، شهرستان|خوشاب]]، [[داورزن، شهرستان|داورزن]] و [[ششتمد، شهرستان|ششتمد]] مطابقت داشته است. دربارۀ وجه تسمیۀ آن مؤلف [[تاریخ بیهق]] چند نظر را نقل کرده که اگرچه هیچ‌کدام درست به نظر نمی‌رسد، ولی در منابع بعدی تکرار شده‌اند. اشاره‌ای به نام بیهق در منابع پیش از اسلام نشده است. در سال ۳۰ یا 31ق شهر بیهق به‌دست عبدالله بن عامر فتح شد. در دورۀ [[طاهریان]] ناحیۀ بیهق ۳۹5 آبادی داشت و سبزوار و خسروجرد شهرهای مهم آن بودند. در همین دوره با مهاجرت تعداد زیادی از سادات علوی که از طرف مادری با طاهریان خویشی داشتند، این ناحیه به‌تدریج دارای جمعیت کثیری از پیروان شیعه شد. شهر بیهق در 490ق به فرمان ارسلان ارغون (از شاهزادگان [[سلجوقیان|سلجوقی]]) ویران شد. در زمان حملۀ مغول، بیهق نیز چون دیگر مناطق خراسان به ویرانی کشانده شد. ولایت بیهق در نیمۀ قرن هشتم پایگاه و قلمرو حکومت [[سربداران|سربداران]] بود. در شورش 785ق، شهر سبزوار مورد ویرانی و کشتار هولناک [[تیمور گورکان|تیمور]] واقع شد. از دورۀ [[صفویه]]، به‌تدریج نام سبزوار جایگزین بیهق شد. این منطقه و آبادی‌هایش به دلیل قرار گرفتن در مسیر جادۀ ابریشم، بین دو ولایت تاریخی نیشابور و قومس، طی سده‌های ابتدایی و میانی اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. | ||
خواجه نظام‌الملک، | خواجه نظام‌الملک، ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، عبدالرزّاق باشتینی (مؤسس سلسلۀ سربداران)، ابوالحسن‌علی بن زید مشهور به ابن فندق، ابوجعفر احمد بن علی بن محمد مقری معروف به بوجعفرک، و ابوبکر بیهقی از جملۀ بزرگانی‌اند که از این سامان برخاسته‌اند. | ||
---- | ---- | ||
[[رده:جغرافیای ایران]] | [[رده:جغرافیای ایران]] | ||
[[رده:خراسان رضوی]] | [[رده:خراسان رضوی]] | ||
نسخهٔ ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۸
بیهق (Beyhaq)
عنوان ناحیه یا ولایت تاریخی و همچنین نامی تاریخی برای شهر سبزوار، در استان/ایالت/منطقۀ خراسان، در غرب نیشابور. حدود ولایت بیهق با گسترۀ شهرستان‌های کنونی سبزوار، جغتای، جوین، خوشاب، داورزن و ششتمد مطابقت داشته است. دربارۀ وجه تسمیۀ آن مؤلف تاریخ بیهق چند نظر را نقل کرده که اگرچه هیچ‌کدام درست به نظر نمی‌رسد، ولی در منابع بعدی تکرار شده‌اند. اشاره‌ای به نام بیهق در منابع پیش از اسلام نشده است. در سال ۳۰ یا 31ق شهر بیهق به‌دست عبدالله بن عامر فتح شد. در دورۀ طاهریان ناحیۀ بیهق ۳۹5 آبادی داشت و سبزوار و خسروجرد شهرهای مهم آن بودند. در همین دوره با مهاجرت تعداد زیادی از سادات علوی که از طرف مادری با طاهریان خویشی داشتند، این ناحیه به‌تدریج دارای جمعیت کثیری از پیروان شیعه شد. شهر بیهق در 490ق به فرمان ارسلان ارغون (از شاهزادگان سلجوقی) ویران شد. در زمان حملۀ مغول، بیهق نیز چون دیگر مناطق خراسان به ویرانی کشانده شد. ولایت بیهق در نیمۀ قرن هشتم پایگاه و قلمرو حکومت سربداران بود. در شورش 785ق، شهر سبزوار مورد ویرانی و کشتار هولناک تیمور واقع شد. از دورۀ صفویه، به‌تدریج نام سبزوار جایگزین بیهق شد. این منطقه و آبادی‌هایش به دلیل قرار گرفتن در مسیر جادۀ ابریشم، بین دو ولایت تاریخی نیشابور و قومس، طی سده‌های ابتدایی و میانی اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
خواجه نظام‌الملک، ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، عبدالرزّاق باشتینی (مؤسس سلسلۀ سربداران)، ابوالحسن‌علی بن زید مشهور به ابن فندق، ابوجعفر احمد بن علی بن محمد مقری معروف به بوجعفرک، و ابوبکر بیهقی از جملۀ بزرگانی‌اند که از این سامان برخاسته‌اند.