تخت جمشید: تفاوت میان نسخه‌ها

{{ الگو:جعبه اطلاعات اماکن5

| نام = تَخت جَمشید

| نام‌های دیگر =پارسه؛ به یونانی: پرسپولیس، به معنی شهرِ پارس

| موقعیت =  ضلع غربیِ کوه رحمت در دشت مرودشت، بر سر راه شیراز‌ـ‌اصفهان

| کاربري =

| مشخصات معماری =ترکیبی از هنر معماری ملل خراج‌گزار شاهنشاهی هخامنشی، همچون مصر، اورارتو، بابل، آشور، لیدی، یونانی‌های غرب آسیای صغیر و عیلام

| سازنده =

}}تخت جمشید (Persepolis)<br/> [[File:14092400-1.jpg|thumb|نماي تَخت جَمشيد (بازسازي‌شده)]][[File:14092400-2.jpg|thumb|نماي تَخت جَمشيد (بازسازي‌شده)]][[File:14092400-3.jpg|thumb|نماي تَخت جَمشيد (بازسازي‌شده)]][[File:14092400.jpg|thumb|نماي تَخت جَمشيد (بازسازي‌شده)]](یا: پارسه؛ به یونانی: پرسپولیس، به معنی شهرِ پارس) محوطه‌ای باستانی شامل ویرانه‌های مجموعۀ بناها و کاخ‌های دوران [[هخامنشیان|هخامنشی]]، بر روی صفّۀ سنگیِ مرتفع در ضلع غربیِ [[رحمت، کوه|کوه رحمت]] در استان فارس، دشت [[مرودشت، شهرستان|مرودشت]]، بر سر راه [[شیراز، شهر|شیراز‌]]-[[اصفهان، شهر|اصفهان]]. کارِ ساخت تخت جمشید در زمان سلطنت [[داریوش هخامنشی اول|داریوش اول]]، در حدود ۵۱۸پ‌م آغاز شد و تا حدود ۳۳۱پ‌م ادامه یافت و با حملۀ [[اسکندر مقدونی]] ناتمام ماند. هنر معماری تخت جمشید ترکیبی است از هنر معماری ملل خراج‌گزار شاهنشاهی هخامنشی، همچون مصر، اورارتو، بابل، آشور، لیدی، یونانی‌های غرب آسیای صغیر، و عیلام.  

در اسناد یونانی و منابع تاریخیِ کلاسیک از جایگاه «پارسه» اطلاعی به‌دست نمی‌آید. اما ویرانه‌های تخت جمشید از دیرباز نظر سیاحان را به خود جلب کرده است و بازدیدهای جهانگردان اروپایی را سرآغاز مطالعات دربارۀ تخت جمشید باید دانست. از میان این سیاحان می‌توان ادوریک دو پوردونون<ref>Odoric de Pordenon </ref> در ۱۳۲۰م، ژوزفا باربارو<ref>Giosafat Barbaro </ref> در ۱۴۷۴م، جفری دوکت<ref>Geoffrey Ducket </ref> در ۱۵۷۰، هاینریش فون پوزر<ref>Heinrich von Poser </ref> در ۱۶۲۱، توماس هربرت<ref>Tomas Herbert </ref> در ۱۶۲۸، نیلس ماتسون کیوپینگ<ref>Nils Matson Kioping </ref> در ۱۶۵۰، یوهان آلبرشت فن ماندلسلو<ref>Johann Albrecht Von Mandelslo </ref> در ۱۶۳۸، ژان باپتیست تاورنیه<ref>Jean Baptist Tavernier </ref> از ۱۶۳۱ تا ۱۶۶۸، ژان تِوِنو<ref>Jean Thevenot </ref> در ۱۶۶۷، و کورنلیوس دوبروین<ref>Cornelius de Bruyn </ref> در ۱۷۰۴ را نام برد. دُن گارسیا دو سیلوا دو فیگوئرا<ref>Don Garcias de Sylva de Figueraoa </ref>، سفیر اسپانیا در دربار صفوی، در ۱۶۲۴ وجود خطوط میخی در تخت جمشید را به محققان اروپایی گزارش داد. ژان شاردن و گرلو در ۱۶۶۵ـ۱۶۶۷ از تخت جمشید بازدید کردند و گرلو آن‌جا را نقاشی کرد. شاردن متن چند کتیبه را رونوشت کرد و گزارش داد باید آن‌ها را، مانند خط چینی، از بالا به پایین خواند. پیش‌تر پیِترو دلاواله<ref>Pietro della Valle</ref> در ۱۶۲۳ به این نتیجه رسیده بود که خطوط میخی تخت جمشید را باید از راست به چپ خواند. کارستن نیبور<ref> Carsten Niebuhr </ref> در ۱۷۶۵ به ترسیم خرابه‌های تخت جمشید و استنساخ کتیبه‌های آن‌جا پرداخت و کتاب خود را در ۱۷۷۸ چاپ کرد. در ۱۸۰۲، گروتفند<ref>Grotefend </ref> اولین گام را برای قرائت و کشف رمز خط میخی پارسی باستان برداشت. جیمز موریه<ref>James Morier </ref> نخستین کسی بود که در ۱۸۱۱ در تخت جمشید به‌منظور یافتن عتیقه حفاری کرد. سپس ویلیام اوزلی<ref>William Ouseley </ref> در ۱۸۱۲ بخشی از نقوش برجستۀ تخت جمشید را به بریتانیا فرستاد. رابرت کرپورتر<ref>Robert Kerporter </ref> در ۱۸۱۳ و شارل تیکسیه<ref>Charles Texier</ref> در ۱۸۳۸ در محوطۀ تخت جمشید تحقیق کردند و گزارش‌هایی همراه نقاشی تهیه کردند. اوژن فلاندن<ref> Eugen Flandin</ref> و پاسکال کوست<ref>Pascal Coste </ref> از فرهنگستان پاریس در ۱۸۴۱ اولین تحقیقات دقیق دربارۀ تخت جمشید را انجام دادند و، افزون بر گراور، از آن‌جا نقشه تهیه کردند. هیئت باستان‌شناسی مارسل و ژان دیولافوا<ref>Jeanne Dieulafoy </ref> در ۱۸۸۵ از پرسپولیس بازدید کرد، اما شوش را برای کاوش ترجیح داد. معتمدالدوله، حاکم فارس، در ۱۸۸۷، با هدف یافتن عتیقه در خرابه‌های تخت جمشید حفاری کرد و در همان سال‌ها فرصت‌الدولۀ شیرازی کتاب ''آثار عجم'' را نوشت، که شامل اطلاعات و مشاهدات و نقاشی‌های او از آثار تاریخی خطۀ فارس بود. کاوش‌های تخت جمشید را هیئت باستان‌شناسی مؤسسۀ خاورشناسی دانشگاه شیکاگو، به سرپرستی ارنست هرتسفلد<ref>Ernest Herzfeld</ref>، در ۱۹۳۱ با حمایت‌های انجمن آثار ملی ایران، به ریاست محمدعلی فروغی و تیمورتاش، وزیر دربار رضاشاه پهلوی، آغاز کرد و تا ۱۹۳۴ ادامه داد. سرپرستی هیئت باستان‌شناسی مؤسسۀ خاورشناسی دانشگاه شیکاگو از ۱۹۳۴ با اریک اشمیت<ref>Erich Schmidt </ref> بود. این مؤسسه در ۱۹۴۰ به کاوش‌های اشمیت خاتمه داد و سپس علی سامی، از بنگاه علمی تخت جمشید، آندره گدار<ref>Andre Godard</ref> و محمدتقی مصطفوی از ادارۀ کل باستان‌شناسی وزارت فرهنگ و هنر و بعدها علی‌اکبر تجویدی و علی‌اکبر سرافراز به کاوش‌ها ادامه دادند.

# آرامگاه صخره‌ای ناتمام منسوب به [[داریوش هخامنشی سوم|داریوش سوم]] در کوه رحمت.