طباطبایی، محمد (تهران ۱۲۵۸ـ همان جا ۱۳۴۰ق)

طباطبایی‌، محمّد (تهران ۱۲۵۸ـ همان‌جا ۱۳۴۰ق)

طباطبايي‌، محمّد

(معروف به: سنگلجی) مجتهد ایرانی و از رهبران‌ انقلاب مشروطیت‌‌. در ۱۳۰۰ق از عتبات‌ عالیات‌ به‌ سامِرّا رفت‌ و دوازده سال‌ در محضر میرزای‌ شیرازی‌ درس خواند و به‌ تهران‌ برگشت. طباطبایی‌ مردی‌ اصلاح‌‌طلب‌ بود و با سید جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌ نیز دوستی‌ و مکاتبه‌ داشت‌. گویند وی‌ به‌ توسعۀ‌ فرهنگ‌ نیز علاقه‌مند بود و از این‌رو «مدرسۀ‌ اسلامیه‌» را تأسیس‌ کرد. درپی‌‌ اعتراضاتی سیاسی‌، در شَوّال‌ ۱۳۲۳ق، طباطبائی‌ همراه‌ سیدعبدالله‌ بهبهانی‌ و انبوه مردم‌ بعد از اجتماع‌ در مسجد شاه‌ در حضرت‌ عبدالعظیم‌ (ع‌) تحصن‌ کردند. وی در مهاجرت‌ علما به‌ قم نیز شرکت‌ داشت‌. در فعالیت‌های‌ سیاسی‌ خود برضد عین‌الدوله،‌ با قاطعیت‌ فراوان‌ خواستار بنیاد‌گذاری‌ «عدالتخانه‌» و «مجلس‌» یا «انجمنی»‌ بود که‌ در خدمت‌ مردم‌ و از حامیان‌ جدّی‌ نظام‌ نوین‌ مشروطیت‌ ایران‌ باشد. پس‌ از واقعۀ مجلس‌، طباطبایی‌ دستگیر و به‌ خراسان‌ تبعید شد، اما بعد از فتح‌ تهران‌ از تبعید بازگشت‌. تا پایان‌ عمر پریشان‌حال‌ بود و از نتایج‌ مشروطه‌ ابراز نارضایتی‌ می‌کرد.