کیار، شهرستان

کیار، شهرستان
کشور	ایران
استان	استان چهارمحال و بختیاری
بخش	مرکزی، ناغان، کیار شرقی
جمعیت	50,976نفر (1395ش)
موقعیت	واقع در مناطق غربی ایران و در نواحی مرکز استان چهارمحال و بختیاری
نوع اقلیم	آب‌وهوای سرد كوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل
ارتفاع از سطح دریا	حدود ۲,۰۲۰متر (در مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	غلات و حبوبات، انگور، میوه‌های جالیزی و صیفی‌جات (خاصه پیاز و سیب‌زمینی و چغندرقند) و کلزا
برخی بناهای مهم	حجاری صخره‌ای گهرو، امامزاده بی‌بی هاجر، گورستان گهرو، پل خراجی، قنات کهنه روستای امیرآباد
نام لاتین	Kiar
شهر ها و آبادی های مهم	شلمزار، ناغان

تقسیمات شهرستان کیار براساس دهستان‌ها- موقعیت شهر کیار با رنگ زرد مشخص شده است.

کیار، شهرستان (County) Kiar

واقع در مناطق غربی ایران و در نواحی مرکز استان چهارمحال و بختیاری، با مرکزیت اداری شهر شلمزار. نام این شهرستان از یکی از چهار ناحیۀ موسوم به چهارمحال (لار، کیار، میزدج و گندمان) که ایل‌نشین و از ییلاقات ایل بختیاری بوده، گرفته شده است. با وجود حضور جوامع روستایی در این منطقه، از پیش از ورود اقوام آریایی به سرزمین ایران، اما تاریخ سیاسی آن، به عنوان ناحیه‌ای از مناطق ایل بختیاریِ شمال خوزستان، به آغاز حکومت صفویان برمی‌گردد. از سدۀ 3ق، استان کنونی چهارمحال و بختیاری در محدودۀ سرزمین‌ لر بزرگ قرار داشت؛ از میانۀ سدۀ ششم تا اواسط سدۀ 9ق، جزو قلمرو اتابکان لر بزرگ بود؛ از آغاز حکومت صفویه با سپرده شدن حکومت منطقه به یکی از سران ایل بختیاری، به نام میرجهانگیر بختیاری، به‌تدریج نام این نواحی به اسم ایل بختیاری معروف شد. از زمان شاه عباس اول، با تعیین اصفهان به عنوان پایتخت، بر اهمیت منطقۀ بختیاری افزوده شد. در همین دوره با شکل‌گیری برخی از شهرهای کنونی استان، منطقه به دو ناحیۀ «چهارمحال» و «بختیاری» تقسیم شد و پس از آن، غالباً، بخش چهارمحال از توابع اصفهان به حساب آمده. در دورۀ قاجار، چهارمحال و بختیاری از لحاظ ادارۀ سیاسی گاه جزو اصفهان، گاه فارس و گاه خوزستان بوده است. ایل بختیاری و سرانش در فتح اصفهان و نهضت مشروطه نقش مهمی داشتند. در اولین تقسیمات کشوری معاصر (۱۳۱۶ش) منطقۀ چهارمحال و بختیاری (مشتمل بر بخش‌های شهرکرد، اردل و لردگان) جزو توابع شهرستان اصفهان شمرده شد. در سال ۱۳۳۱ش چهارمحال و بختیاری از شهرستان اصفهان جدا، و به عنوان شهرستان شهرکرد با مرکزیت شهرکرد ایجاد گردید. در این دوره کیار دهستانی از بخش بروجن شهرستان شهرکرد بوده است. سال بعد فرمانداری بختیاری و چهارمحال تشکیل شد. در ۱۳۳۷ش فرمانداری کل بختیاری و چهارمحال به مرکزیت شهرکرد تشکیل گردید که ابتدا شامل دو فرمانداری شهرکرد و ایذه بود که زیر نظر استان اصفهان اداره می‌شد. در سال ۱۳۵۲ش فرمانداری کل بختیاری و چهارمحال به استان چهارمحال و بختیاری تغییر نام یافت. تا سال 1386ش، آبادی‌های ناحیۀ قدیم کیار در محدودۀ شهرستان‌های شهرکرد و اردل قرار داشت. در این سال با مصوبۀ هیأت دولت، ضمن تغییرات و اصلاحاتی در دو شهرستان مذکور، بخش کیار از شهرستان شهرکرد و بخش ناغان از شهرستان اردل جدا شده و شهرستان کیار را تشکیل دادند. سال 1402ش نیز با تغییرات و اصلاحاتی در شهرستان، یک بخش جدید (با زیرمجموعه‌هایش) به آن اضافه شد.

شهرستان کیار کنونی متشکل است از سه بخش، شش دهستان (با بیش از 50 روستای مسکونی) و چهار شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌‌های خراجی و کیار غربی، و شهرهای شلمزار و گهرو و دستنا به مرکزیت شهر شلمزار)، بخش ناغان (مشتمل بر دهستان‌های مشایخ و ناغان، به مرکزیت شهر ناغان)، و بخش کیار شرقی (مشتمل بر دهستان‌های کیار بالا و کیار شرقی، به مرکزیت روستای دزک). آبادی‌های شلمزار، گهرو، دستنا و ناغان به ترتیب در سال‌های 1369، 1378، 1389 و 1373ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان کیار 50,976نفر بوده که از این مقدار حدود 48درصد شهرنشین و باقی ساکن نقاط روستایی یا عشایر بوده‌اند. این شهرستان در شمال با شهرستان شهرکرد، در شمال شرقی با شهرستان فرخ‌شهر، در شرق با شهرستان بروجن، در جنوب با شهرستان خان‌میرزا، در غرب با شهرستان اردل، و در شمال شرقی با شهرستان فارسان محدود شده است.

شهرستان کیار با حدود 1,400کیلومترمربع مساحت و ارتفاع ۲,۰۲۰متر (در مرکز آن) جزو مناطق و شهرستان‌های مرتفع ایران است. جز دشت‌های نواحی شرقی، بیشتر شهرستان را مناطق کوهستانیِ زاگرس مرکزی در بر گرفته است. كوه كيار و سبزه‌كوه مهم‌ترین ارتفاعات آن است. کیار دارای آب‌وهوای سرد كوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل می‌باشد. مجموعه‌ای از منابع آبی سطحی و زیرزمینی (رود، چشمه و قنات‌) باعث شده که کشاورزی، باغداری و دامداری در این شهرستان رونق زیادی داشته باشد. در کنار فعالیت در واحدها و مشاغل صنعتی و فنی، رانندگی کامیون و تولید صنایع دستی، تولیدات کشاورزی و دامی مهم‌ترین پایۀ اقتصاد این شهرستان است. غلات و حبوبات، انگور، میوه‌های جالیزی و صیفی‌جات (خاصه پیاز و سیب‌زمینی و چغندرقند) و کلزا مهم‌ترین محصولات کشاورزی کیار است. مجموعه‌ای از پدیده‌های طبیعی و آثار تاریخی، این شهرستان را تبدیل به منطقه‌ای گردشگری کرده است. چشمه و درياچۀ شلمزار، ‌آبشار سرآسياب شهر ناغان،‌ سرچشمه‌های شهر گهرو، آبشار دره‌عشق و حاشیۀ رودخانۀ کارون، آبشار تنگ‌زندان، منطقۀ حفاظت‌شدۀ سبزكوه و رودخانۀ سبزكوه، گردشگاه روستای قلعه‌تک، باغات گهرو و ناغان، تالاب سولقان، قلعۀ اميرمفخم بختياری در روستای دزک، آثار قلعۀ نجفقلی خان (صمصام‌السلطنه بختياری) در شهر شلمزار، بقايای قلعۀ تاریخی در شهر دستنا،‌ و امامزاده اسماعيل در روستای برنجگان از جمله مناطق و آثار گردشگری این شهرستانند. مردم کیار لر بختیاری‌ و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند.

حجاری صخره‌ای گهرو مربوط به دورۀ ساسانیان، امامزاده بی‌بی هاجر مربوط به دوره‌های ایلخانی - قاجار در دستنا، گورستان گهرو مربوط به دورۀ صفوی، پل خراجی مربوط به دورۀ قاجار در روستایی به همین نام، و قنات کهنۀ روستای امیرآباد مربوط به دورۀ قاجار، از آثار تاریخی این شهرستانند که در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.

---