سیبری: تفاوت میان نسخه‌ها

(به روسی: سیبیر<ref>Sibir</ref>) ناحیۀ آسیایی [[روسیه]]، با 13,100,000 کیلومتر مربع وسعت و 36.8 میلیون نفر جمعیت (۲۰۲۳). از [[اورال، کوه های|کوه‌های اورال]]<ref>Ural Mountains</ref> تا [[اقیانوس آرام]] امتداد دارد. [[نیروی برقابی]] از رود‌های [[لنا|لِنا]]<ref>Lena</ref>، [[اوب، رود (روسیه)|اوب]]<ref>Ob</ref>، و [[ینی سی|یِنی‌سِی]]<ref>Yenisey</ref> تولید می‌شود؛ جنگلداری و [[کشاورزی]] در آن رواج دارد. دارای منابع غنی [[کانی]]، نظیر [[زغال سنگ|زغال‌سنگ]] (در [[کوزنتسک، حوضه|حوضۀ کوزنتسک]]<ref>Kuzentsk Basin</ref>)، [[طلا]]، [[الماس]]، [[نفت]]، [[گاز طبیعی]]، [[آهن]]، [[مس (شیمی)|مس]]، [[نیکل]]، و [[کبالت]] است. در قرن ۱۷، روس‌ها آن را تصرف کردند، از قرن ۱۸ تبعیدگاه زندانیان سیاسی و بزهکاران بود و در آن اردوگاه‌های کار اجباری تأسیس شد. نخستین راه‌آهن سراسری سیبری<ref>Trans-Siberian Railway</ref> (۱۸۹۲ـ۱۹۰۵) به‌طول تقریبی ۸,۷۰۰ کیلومتر، از [[سن پترزبورگ|سن‌پترزبورگ]]<ref>St Petersburg</ref> (از طریق [[اومسک، شهر|اومسک]]<ref>Omsk</ref>، [[نووسیبیرسک، شهر|نووسیبیرسک]]<ref>Novosibirsk</ref>، [[ایرکوتسک، شهر|ایرکوتسک]]<ref>Irkutsk</ref> و [[خاباروفسک، شهر|خاباروفسک]]<ref>Khabarovsk</ref>) تا [[ولادی وستوک|ولادی‌وستوک]]<ref>Vladivostok</ref>، احداث شد. این ناحیه دارای آب و هوای قاره‌ای و زمستان‌های طولانی و بسیار سرد است. بزرگ‌ترین جنگل‌های طبیعی جهان ([[تایگا]]<ref>taiga</ref>)، به وسعت تقریباً ۵میلیون کیلومتر مربع در این ناحیه واقع شده‌اند؛ [[بایکال، دریاچه|دریاچۀ بایکال]]<ref>Lake Baikal</ref>؛ چند [[آتشفشان]]، در [[کامچاتکا، شبه جزیره|شبه‌جزیرۀ کامچاتکا]]<ref>Kamchatka Peninsula</ref>، و اوسوریلاند<ref>Ussuriland</ref>، قلمرو ببر سیبری،بزرگ‌ترین گربۀ جهان، در این منطقه قرار دارند. شهرهای سیبری عبارت‌‌اند از نووسیبیرسک، اومسک، [[کراسنویارسک، شهر|کراسنویارسک]]<ref>Krasnoyarsk</ref>، ایرکوتسک، و [[تومسک، شهر|تومسک]]<ref>Tomsk</ref>. بهره‌برداری از منابع فراوان و طبیعی سیبری با فتح آن به‌دست روس‌ها از ۱۵۸۰ به‌بعد شروع شد. در ابتدا، شکار حیوانات خزدار مهم‌ترین فعالیت اقتصادی بود؛ استخراج معادن در قرون ۱۸ و ۱۹ توسعه یافت. روند صنعتی شدن درخلال [[جنگ جهانی اول]] آغاز شد، و از دهۀ ۱۹۳۰ به‌بعد بسیار گسترش یافت. با احداث راه‌آهن سراسری سیبری، و اصلاحات ارضی اولیه کشت و زرع آسان‌تر شد. لغو سنت ارباب ـ رعیتی سبب توسعۀ سریع کشاورزی شد و با آغاز قرن ۲۰ تولید [[لبنیات]] نیز رواج یافت. ولی جنگ جهانی اول، [[جنگ داخلی روسیه]]<ref>Russian Civil War</ref>، و مالکیت اشتراکی کشاورزی در زمان [[استالین، یوسیف (۱۸۷۹ـ۱۹۵۳)|استالین]]<ref>Stalin</ref>، به‌زیان کشاورزی سیبری تمام شد. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، روندی سیاسی با نام منطقه‌گرایی سیبری<ref>Siberian Regionalism</ref> آغاز شد که از شکلی از وضعیت دومینیون برای منطقه در داخل روسیه حمایت می‌کرد. حکومت خودمختار سیبری در ۱۹۱۸ تشکیل شد، اما عمر کوتاهی داشت. پیش از فروپاشی [[اتحاد شوروی]]، جبهۀ مردمی سیبری در ۱۹۸۸ تشکیل شد که خواهان اصلاحات زیست‌محیطی و سیاسی بود. اگرچه اکثریت جمعیت را روس‌ها تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۳۰ اقلیت بومی در سیبری زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین اقلیت قومی، گروه ترک زبان است که شامل [[تاتار]]<nowiki/>ها در غرب و [[یاکوت]]<ref>Yakut</ref>ها در شمال شرقی است. [[بوریات]]<ref>Buryat</ref>های جنوب شرقی به گروه [[مغول|مغول‌]]<nowiki/>ها تعلق دارند، و فینو ـ اویغوری<ref>Finno-Ugric</ref> و تونگوسیک<ref>Tungusic</ref> زبان‌های ساکنان شمال غربی و شرق است.