هزاردستان (تلویزیون)

مجموعۀ تلویزیونی در گونۀ درام تاریخی- جنایی. این مجموعه را علی حاتمی از ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۶ ساخت. دخل و تصرف او در واقعیت‌ها و شخصیت‌های تاریخی، قبل از هر چیز، به طرز فکر و دیدگاه هنری و زیبا‌شناختی‌‌اش مربوط بود، و همان‌طور که خودش هم معتقد بود داستان و ماجراها و شخصیت‌های هزاردستان نه رونوشتی از تاریخند و نه از واقعیت. حاتمی حقیقت را زیباتر از واقعیت می‌دانست و به‌همین دلیل در هزاردستان در واقعیت تاریخی به‌نفع حقیقت تاریخی و زیبا‌شناسیِ اثرش تا آن‌جا که لازم می‌دید، دخل و تصرف کرد. درواقع برداشت او در هزاردستان را می‌توان نوعی برداشت عرفانی یا شهودی از زندگی یا واقعیت‌های تاریخی تعبیر کرد. حاتمی موفق شد در مجموعه‌ای که تولید و ساخت آن چند سال طول کشید و جرح و تعدیل‌های فراوانی در آن به‌وجود آمد، استحکام و انسجام لازم را حفظ کند. علی حاتمی عنوان کرده که چون گمان می‌کرده هزاردستان کار آخر او در سیما خواهد بود نهایت تلاش و انرژی‌اش را برای ساخت این اثر به کار گرفته است. او برای این مجموعه شهرک سینمایی غزالی را ایجاد کرد که بعدها برای تولید بسیاری از مجموعه‌های سیما استفاده شد. ازجمله امتیازهای این مجموعه بازی‌های عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی، محمدعلی کشاورز، علی نصیریان، جهانگیر فروهر، جمشید مشایخی و فیلم‌برداری مهرداد فخیمی و مازیار پرتو و طراحی و ساخت دکورهای تهران قدیم است.

جز اشخاصی که ذکر شد، در این مجموعه بازیگران دیگری چون سروش خلیلی، نعمت‌الله گرجی، رقیه چهره‌آزاد، مهری ودادیان، افسر اسدی، جمشید لایق، اسماعیل محرابی، جهانگیر الماسی، اکبر دودکار، پرویز پورحسینی، محمد مطیع، جعفر والی، حسین گیل، محمد ورشوچی، اصغر همت، منوچهر آذری، محمود بصیری، لیلا حاتمی و زهرا حاتمی به هنرنمایی پرداخته‌اند. سرپرستی چهره‌پردازی هزاردستان برعهدۀ بیژن محتشم بوده و چهره‌پردازی توسط جلال‌الدین معیریان و عبدالله اسکندری انجام شده است. آهنگ‌سازی این مجموعه توسط مرتضی حنانه، تدوینش توسط عباس گنجوی و علی حاتمی، صداگذاری به وسیلۀ روبیک منصوری، و طراحی لباس و صحنه‌پردازی توسط خود حاتمی انجام شده. طراح صحنه و دکور مجموعه نیز ولی‌الله خاکدان بوده است.

این مجموعه پس از تولید به صورت کامل به سرپرستی علی کسمایی با همکاری جمعی از بهترین دوبلورهای ایران صداگذاری و تعطیلات نوروز 1367 در 15 قسمت از شبکۀ یک سیما پخش شد. بعد از درگذشت علی حاتمی با تدوین پاره‌ای قسمت‌ها و سکانس‌های این سریال توسط واروژ کریم‌مسیحی و به تهیه‌کنندگی محمدمهدی دادگو، دو فیلم سینمایی با نام‌های کمیته‌ مجازات (1377) و تهران روزگار نو (1378) تولید شد.

خلاصۀ داستان

محوریت اصلی ماجراهای هزاردستان فعالیت‌های کمیته مجازات است که در اواخر دورۀ سلطنت احمدشاه تشکیل شد و به ترور افرادی که به نظرشان خائن، فاسد و عامل بیگانه بودند می‌پرداختند. مجموعه روایت مردی به نام رضا تفنگچی است که از طرف کمیته برای ترور برخی مسئولین استخدام می‌شود. پس از چند ترور موفق، ماموران به رضا مشکوک می‌شوند، در همین حین کمیته قصد قتل مردی با نام مستعار هزار دستان را دارد که او را سر منشأ همۀ فسادها می‌داند. با این وجود هزاردستان با پرداخت پول به کمیته جان خود را می‌خرد. از طرف دیگر رضا که عادت به می‌گساری دارد در زمان مستی عنان زبان از کف داده و اسرار کمیته را هویدا می‌کند؛ به همین علت فرمان قتل خود وی نیز صادر می‌شود. او که از این امر توسط یکی از اعضای کمیته آگاه می‌شود به مشهد نقل مکان می‌کند. سال‌ها بعد او که به حرفۀ خوش‌نویسی رو آورده پس از وقوع حوادثی که منجر به یادآوری گذشته می‌شود به تهران مراجعت کرده تا کار ناتمام خود را تمام کند.