آریستارخوس ساموسی
آریستارْخوسِ ساموسی (ح ۳۲۰ـ۲۵۰ پ‌م)(Aristarchus of Samos)
اخترشناس یونانی. برای نخستین‌بار موضوع حرکت زمین بر گرد خورشید را مطرح کرد و به‌سبب عقایدش مورد تمسخر قرار گرفت. همچنین، نخستین اخترشناسی بود که اندازۀ خورشید و ماه، و فاصلۀ آن‌ها را از زمین، هرچند غیردقیق، برآورد کرد. در ساموس[۱] زاده شد، احتمالاً در اسکندریه درس خواند، و در همان شهر نیز درگذشت. یگانه اثر برجامانده از او قدر و فاصلۀ خورشید و ماه[۲] است. او برای به‌دست‌آوردن فاصله‌های نسبی خورشید و ماه روش‌هایی عرضه کرد که با وجود درستی از نظر هندسی، در اثر بی‌دقتی در رصد، غیرقابل استفاده بودند. در الگوی عالم آریستارخوس خورشید و ستاره‌های ثابت اجسام ساکن کیهان، و سیاره‌ها، ازجمله زمین، در مدارهایی دایره‌ای برگرد خورشید توصیف می‌شدند. او چرخش ظاهری[۳] و روزانۀ کرۀ ستارگان را ناشی از چرخش زمین به دور محور خود ضمن حرکت مداری معرفی کرد و ناچیز بودن قطر مدار زمین نسبت به ابعاد پهناور عالم را علت مشاهده‌نشدن اختلاف‌‌منظر[۴] ستاره‌ای (تغییر موضع ستاره‌ها) از یک کران مدار تا کران دیگر آن دانست.