احوال و آثار محمد بن جریر طبری

(book) Life and works Mohammad ibn Jarir al-Tabari

کتابی پژوهشی در زندگانی و آثار محمد بن جریر طبری، نوشتۀ علی‌اکبر شهابی به فارسی. شهابی این رسالۀ نه‌چندان بلند را در سال 1314ش با استناد به گفته‌ها (نوشته‌ها)ی خود طبری (تاریخ طبری، تفسیر طبری، اختلاف‌الفقها و...) و تألیفات شاگردانش و همچنین با استفاده از آثار تاریخی دیگری چون مروج الذهب، مجمع‌الادباء، کامل‌التواریخ ابن اثیر و الفهرست ابن ندیم نوشته و در تجدید نظری که بر پژوهش خود داشته، از آثار تحقیقی معاصران (از جمله سبک‌شناسی بهار) نیز در تکمیل و تنقیح آن استفاده کرده است. این اثر نخستین بار، سال 1335 در تهران چاپ و نشر یافته و پس از آن در سال‌های پیش و پس از انقلاب اسلامی چندین مرتبه (تا پیش از دو دهۀ اخیر) توسط انتشارات اساطیر و مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران تجدید چاپ شده است.

گزارش محتوا

جز فهرست مطالب و دیباچۀ مؤلف (ابتدای کتاب) و فهرست اعلام، فهرست کتب و فهرست مکان‌ها (انتهای کتاب)، این اثر در دو بخش تدوین یافته است: بخش نخست زندگانی علمی، احوال و رفتار طبری و بخش دوم آثار و نوشته‌های اوست.

بخش نخست دربردارندۀ مطالبی چون نام و نسب، زادگاه، چه‌گونگی فراگرفتن علوم و آداب، استادان نامدار، سفرهای علمی و تحصیلی (همچون نخستین سفر وی به ری برای فراگیری علم حدیث)، راهیابی‌اش به بغداد، سفر به بصره، کوفه، مصر و شام و بازگشت به مازندران و آغاز برخورد و جدال او با حنبلیان و آزاری که آنها به او رسانیدند، است. در این بخش جایگاه علمی و دانسته‌های طبری، اخلاقیات و رفتار اجتماعی، اشعار، برخی عادات و ویژگی‌های وی و نیز نقل عقاید دیگران دربارۀ مذهب و معتقدات طبری نیز درج شده است.

در بخش دوم آثار و تألیفات طبری با بررسی زمینه‌های تاریخی و اهمیت آنها مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.