شوط، شهرستان
شوط، شهرستان (County) Showt
واقع در شمال غربی ایران و مناطق شمالی استان آذربایجان غربی، به مرکزیت اداری شهر شوط. راجع به وجه تسمیۀ آن نظر دقیق و مستندی نیست. در نخستین تقسیمات کشوری معاصر شوط‌آباد دهی از دهستان چایباسار بخش پلدشت شهرستان ماکو بوده است. در سال 1338ش این آبادی به شهر ارتقاء یافت و نامش به شاه‌آباد تغییر داده شد. در تقسیمات 1355ش بخش پلدشت متشکل از سه دهستان (از جمله دهستان شوط) به مرکزیت شهر شاه‌آباد بود. در سال‌های پس از انقلاب چندی نام شاه‌آباد به اسلام‌آباد تغییر یافت و با تشکیل بخش شوط در 1368ش، شهر شوط از بخش پلدشت جدا شد. و بالاخره بخش شوط در سال 1387ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت، به تاریخ 26 آذر 1386ش، با انتزاع از شهرستان ماکو به شهرستان ارتقاء یافت. در این تاریخ شهرستان‌های پلدشت و چایپاره نیز با انتزاع بخش‌هایی از شهرستان ماکو تشکیل شدند.
شهرستان زارچ متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 70 روستای مسکونی) و 3 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای یولاگلدی[۱] و قره‌قویون شمالی[۲]، و شهرهای شوط و یولاگلدی[۳] به مرکزیت شهر شوط)، و بخش قره‌قویون (مشتمل بر دهستانهای قره‌قویون جنوبی و چشمه‌سرا، به مرکزیت شهر مرگنلر[۴]). در جلسۀ تصویب ایجاد شهرستان شوط، با تجمیع روستاهای مرگن عزیزآباد، مرگن وسط، مرگن قدیم و مرگن اسماعیل‌کندی[۵] روستای واحدی به نام مرگنلر ایجاد گردید و این روستا در سال 1390ش به شهر ارتقاء یافت. همچنین در سال 1396ش روستای یولاگلدی به شهر ارتقاء یافته است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان شوط 55,682نفر و این مقدار تقریباً به صورت برابر ساکن نقاط روستایی و شهری بوده‌اند. به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، با توجه به ایجاد شهر یولاگلدی و همچنین مهاجرت بخشی از اهالی روستاها به نقاط شهری به دلیل کم‌رونقی کشاورزی، غالب جمعیت شهرستان ساکن سه شهر آن باشند. شهرستان شوط در شرق با شهرستان پلدشت، در جنوب با شهرستان چایپاره، در غرب با شهرستان چالدران و در شمال با شهرستان ماکو محدود شده است.
شهرستان شوط با حدود 930کیلومترمربع وسعت و ارتفاع 1,010متر در مرکز آن، در محدودۀ منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو قرار دارد. اقلیم آن معتدل مایل به سرد و از لحاظ بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک است. رودخانه‌های زنگمار و جابرود اراضی شهرستان را آبیاری می‌کنند و بر روی رودهای فصلی و دائمی شهرستان چندین سد متوسط و کوچک ساخته شده است. بیشتر مردم شهرستان به ترکی آذربایجانی و اقلیتی نیز به کردی کرمانجی سخن می‌گویند و ترکیبی از اکثریت شیعۀ دوازده‌امامی و اقلیت اهل تسنن هستند. اهالی شوط در بخش‌های کشاورزی، دامپروری، تجارت و مشاغل خدماتی فعالیت دارند. بافت قالی و گلیم در این شهرستان رواج دارد و مهم‌ترین تولیدات کشاورزی و باغی آن غلات و حبوبات، انگور، سیب، زردآلو، گیاهان علوفه‌ای، آفتابگردان و کدو آجیلی است.
تپۀ خلیل‌آباد در داخل شهر شوط (مربوط به هزارۀ اول قبل از میلاد- تمدن اورارتو) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.