بیهق
بیهق (Beyhaq)
عنوان ناحیه یا ولایت تاریخی و همچنین نامی تاریخی برای شهر سبزوار، در استان/ایالت/منطقۀ خراسان، در غرب نیشابور. حدود ولایت بیهق با شهرستان کنونی سبزوار مطابقت دارد. دربارۀ وجه تسمیۀ آن مؤلف تاریخ بیهق چند نظر را نقل کرده که اگرچه هیچ‌کدام درست به نظر نمی‌رسد، ولی در منابع بعدی تکرار شده‌اند. اشاره‌ای به نام بیهق در منابع پیش از اسلام نیست. در ۳۰ق شهر بیهق به‌دست عبدالله‌بن‌عامر فتح شد. در دورۀ طاهریان ناحیۀ بیهق ۳۹5 آبادی داشت و سبزوار و خسروجرد شهرهای مهم آن بودند. در همین دوره این ناحیه به‌تدریج دارای جمعیت کثیری از پیروان شیعه شد. شهر بیهق در 490ق به فرمان ارسلان ارغون (از شاهزادگان سلجوقی) ویران شد. در زمان حملۀ مغول، بیهق نیز چون دیگر مناطق خراسان ویران شد. ولایت بیهق در نیمۀ قرن هشتم پایگاه و قلمرو حکومت سربداران بود. در شورش 785ق شهر سبزوار مورد ویرانی و کشتار هولناک تیمور واقع شد. از دورۀ صفویه، به‌تدریج نام سبزوار جایگزین بیهق شد.
خواجه نظام‌الملک، ابوالفضل‌محمد بن حسین بیهقی، عبدالرزّاق باشتینی (مؤسس سلسلۀ سربداران)، ابوالحسن‌علی بن زید مشهور به ابن فندق، ابوجعفر احمد بن علی بن محمد مقری معروف به بوجعفرک، و ابوبکر بیهقی ازجملۀ بزرگانی‌اند که از این سامان برخاسته‌اند. مردم بیهق از قرن‌های نخستین اسلام، شیعۀ دوازده‌‌امامی بوده‌اند.