تل ابلیس، تپه باستانی
| تل ابلیس | |
|---|---|
| نام فارسی | تل ابلیس |
| کشور | ایران |
| نام‌های دیگر | تل بلئس |
| موقعیت | جنوب شرقی دهستان مشیزِ شهرستان بردسیر، در درۀ بَردسیر استان کرمان |
| کاربری | روستا |
| مشخصات معماری | تپۀ باستانی |
| زمان ساخت | پیش از تاریخ |
تَلِّ اِبلیس، تپۀ باستانی
(یا: تَلِ بَلِئس) محوطه‌ای باستانی در جنوب شرقی دهستان مشیزِ شهرستان بردسیر، در درۀ بَردسیر استان کرمان. باستان‌شناس انگلیسی مجاری‌‌تبار، سِر مارک اوُرِل اشتاین[۱] آن را در ۱۳۱۱ش شناسایی، نقشه‌برداری و معرفی کرد. باستان‌شناس امریکایی، جوزف کالدول[۲]، به همراه یک هیأت (از جمله همسرش) در فاصلۀ سال‌های 1342 - ۱۳۴6ش چند فصل در تل ابلیس کاوش کرد. او در گزارشش دربارۀ وجه تسمیۀ تل ابلیس چنین عنوان کرده که مردم منطقه آن را تپه‌ای شیطانی می‌دانند. همچنین اضافه کرده که تپه شکلی بیضوی داشته و زمانی ارتفاعش بیشتر از 11متر بوده است. روستاییان پیرامون تپه در فاصلۀ اکتشاف سر مارک اورل اشتاین و کاوش‌های کالدول بخش زیادی از خاک تپه را برای غنی کردن زمین‌های کشاورزی‌شان تخلیه کرده بودند. کالدول در یکی از مکاتباتش با گروه تحقیقاتی دانشگاه ایلی‌نویز[۳] چنین نوشته بود که به نظر می‌رسد این منطقه اولین محل فلزکاری در تاریخ بشر باشد.
کاوش باستان‌شناختی تل ابلیس، هفت دورۀ فرهنگی را معرفی کرد که حدود ۴۵۰۰پ‌م تا ۱۱۰۰پ‌م را دربر می‌گیرد. تل ابلیس از کهن‌ترین مراکز فلزکاری فلات ایران است که مردمان آن‌جا در هزارۀ پنجم پ‌م با فن ذوب و ریخته‌گری مس آشنا بوده‌اند. ساکنان پیش از تاریخ تل ابلیس در خانه‌های خشتی زندگی کرده، با کشاورزی و دامداری و فلزکاری امرار معاش می‌کرده‌اند. خانه‌ها دیوارهای جداکننده‌ای داشتند که با پشتیبان‌های خشتی تقویت می‌شدند و دیوارها را با کاهگل می‌پوشاندند. خانه‌ها چندین اتاق داشتند و هر خانه دو اجاق داشت، یکی در داخل و دیگری در بیرون خانه. ساکنان تل ابلیس اجساد را در کف خانه‌ها دفن می‌کردند.
علاوه بر سفال‌های پرشماری از دوره‌های مختلف، اشیای سنگی‌ای چون هاون، کاسه، انواع ساینده، تبر سنگی، پیکرک سنگی و ابزارهای دیگری از تپه کشف شده است. همچنین اشیای استخوانی، صدفی، گلی و مسی.