آبازه
نام قومی مسلمان که مسکن اصلی آنان در منطقه‌ای گسترده در ماوراء قفقاز، در مشرق دریای سیاه است. ترکان عثمانی نامی را که هم‌اکنون این قوم خود را بدان می‌نامند به طور عام بر ابخازیان، به طور خاص بر ابخازی‌های مسلمان و به گونه‌ای اخص بر آبازه‌های ساکن مشرق دریای سیاه اطلاق می‌کردند. در آمارنامه‌های روسی مربوط به اوایل این سده (قرن بیستم) این قوم با عنوان «بِس کِسِک آبازه» خوانده شده است. از نظر تقسیمات درون‌قومی، آبازه‌ها از دو گروه عمدتاً تاپانتا (یا دشت‌نشینان) و اَشخره (یا کوه‌نشینان) تشکیل شده‌اند.
در جریان قیام ضد روسی شیخ شامل در قفقاز (1834- 1859م) این دو گروه قومی، دو موضع متفاوت را در جانبداری از قیام او اتخاذ کرده بودند. نیاکان آبازه‌ها در برهه‌ای از تاریخ خود، در نوار ساحل شرقی دریای سیاه ساکن بودند و بین سده‌های 8 تا 10ق بخش عمده‌ی آنها به سوی زیستگاه فعلی این قوم کوچ کردند. تاریخ قوم آبازه تا عصر اسلام آوردن آنها به صورت بخشی از تاریخ قوم بزرگ ابخازی با دیانت مسیحی قابل مطالعه است. روی آوردن آبازه‌ها به دین اسلام با حرکت رو به غرب آنها و برقراری ارتباط نزدیک با قوم نوقا‌ی و دیگر اقوام مسلمان منطقه‌ی قفقاز آغاز شد. آخرین بخش از آبازه‌های مسیحی در اواسط قرن 19م به دین اسلام گرویدند.
جز گروهی کم‌شمار از قوم آبازه که در ترکیه به سر می‌برند موطن اصلی این قوم در بخش‌هایی از استان خودگردان قراچای- چِرکِس، در فدراسیون روسیه قرار دارد و گروهی از آنان نیز در استان خودگردان آدیگه و نیز در منطقه‌ی کیسلوودسک اقامت دارند. جمعیت اصلی آبازه‌ها که در حوزه‌ی رود کوبان و شعبه‌های آن زندگی می‌کنند در سرشماری سال ۱۹۷۹م برابر با 24245 نفر بوده است.
لغات تاریخیه و جغرافیه، احمد رفعت، استانبول