برج و باروی قدیمی یزد

کشور	ایران
موقعیت	گرداگرد شهر یزد
زمان ساخت	432ق

بُرج و باروی قدیمی یزد

(یا: حصار قدیمی یزد) بنایی متعلق به قرن ۵ق در گرداگرد شهر یزد. کهن‌ترین مدارک موجود دربارۀ حصار یزد ساخت آن را به ابومسعود بدر بهشتی، ابویوسف، ابوجعفر و ابویعقوب اسحاق دیلمی، که چهار سرهنگ مشهور حکومت امیر عضدالدین علاءالدوله ابوجعفر کاکویه بودند، نسبت می‌دهند. این بنا در ۴۳۲ق ساخته شده است. از بخش‌های کهن تشکیل‌دهندۀ این حصار دروازۀ قطریان یا دروازۀ شاهی، دروازۀ مهریجرد یا مهریز، دروازۀ کیا یا خطیره و دروازۀ کوشک نو حایز اهمیت بوده‌اند. سیل ویرانگری که در ۶۷۳ق در منطقه جاری شد بخش‌های بسیاری از شهر، از جمله حصار آن را ویران کرد. پس از آن‌که اتابک یوسف شاه بن طغیان (طغی شاه) حکومت یزد را در دست گرفت (658- ۷۱۴ق) حصار را بازسازی کرد. در ۷۴۷ق مبارزالدین شهر را گسترش داد و چند محلۀ خارج شهر را جزء محدودۀ آن قرار داد و باروی جدیدی از دروازۀ قطریان تا دروازۀ مادر امیر ساخت و خندقی نیز حفر کرد. این حصار هفت دروازه با نام‌های مهریجرد، قطریان، ایلچی‌خانه، کوشک نو، مادر امیر، سعادت و نو داشته است. احداث چندین برج نیز از کارهای مهم اوست. براساس نوشته‌های کتاب تاریخ یزد، در دوران حکومت او وسعت شهر به بیش از دو برابر تصرفات محمد بن مظفر افزایش یافت.

امروزه از حصار قدیمی یزد و برج‌های گسیخته و متصل به آن که تعداد آن‌ها در روزگار مؤلفِ «جامع جعفری» (اواخر سدۀ 13ق) ۹۰ برج بود و هریک 20 مستحفظ داشت بخش‌هایی باقی مانده است که عبارتند از: بخشی از برج‌ها و حصار مقابل مقبرۀ سید گل سرخ، بخشی از برج‌ها و دیوار محلۀ لب خندق، بخشی از برج و دیوار دروازۀ مهریز در ابتدای بازارهای خان، افشار و صدری، دیوار و برج‌های شازده فاضل و دروازۀ شاهی، دیوار و برج‌های اطراف فهادان و مالمیر، دیوار و برج‌‌های واقع در خیابان فرمانداری.

---