وردن
وردن (Verdun)
شهری با استحکامات نظامی در شمال شرقی فرانسه[۱] در دپارتمان (استان) موز[۲]، واقع در ۲۸۰کیلومتری شرق پاریس[۳]. در جنگ جهانی اول[۴]، نماد مقاومت فرانسوی‌ها شد و مرکز رشته جنگ‌های بسیار شدیدی بین نیروهای فرانسوی و آلمانی بود، و سرانجام فرانسوی‌ها در سپتامبر ۱۹۱۸ آن را بازستاندند. وردن پس از تجربۀ جنگ فرانسه و پروس[۵] (۱۸۷۰) به دژی عالی تبدیل شد و دژهای جدید پیرامون آن از مهم‌ترین استحکامات دفاعی مرزی فرانسه به‌شمار می‌آمد. در ۱۹۱۶ آلمانی‌ها با نیرویی بسیار قوی به وردن حمله کردند. این شهر ارزش و اهمیت روحی، روانی فراوانی برای فرانسوی‌ها داشت و آلمانی‌ها می‌پنداشتند که فرانسوی‌ها برای از‌دست ندادن آن شمار بسیاری از نیروهایشان را وارد نبرد می‌کنند. نقشۀ آلمان لزوماً فتح وردن نبود، بلکه وارد آوردن تلفات سنگین بر ارتش فرانسه با حملات و بمباران‌های مداوم بود. نبرد در بقیۀ سال نیز ادامه یافت و این در حالی بود که دو طرفِ درگیر به تناوب پیشروی و عقب‌نشینی می‌کردند و دژها و مواضعی را از دست می‌دادند و باز می‌ستاندند؛ سرانجام در اوایل دسامبر ۱۹۱۶ آتش نبرد فرو نشست. تلفات فرانسوی‌ها حدود ۳۴۸,۳۰۰ تَن و آلمانی‌ها ۳۲۸,۵۰۰ تَن بود. سپس جبهۀ جنگ در وردن نسبتاً آرام ماند تا این که در اوت ۱۹۱۷ فرانسوی‌ها برای بازستاندن برخی نواحی از دست دادۀ خود حمله کردند و موفق شدند تا ۱۲ سپتامبر منطقۀ مورتوم[۶] را بازستانند و حدود ۱۰هزار نفر را به اسارت درآوردند و ۱۰۰ عَرّاده توپ به غنیمت گیرند. شاید فرانسوی‌ها می‌توانستند با حمله‌ای از وردن به سَمت شمال، نواحی مهم و ارزشمندی را آزاد کنند و تهدیدی برای خطوط ارتباطی آلمانی‌ها در سراسر جبهۀ جنگ باشند، اما دفاع آلمانی‌ها در این منطقه بسیار نیرومند بود؛ تا این‌که در سپتامبر ۱۹۱۸، پس از تسخیر بخشی از منطقۀ نفوذی سن مییل[۷]، فرانسوی‌ها توانستند به حمله‌ای موفقیت‌آمیز در این منطقه دست بزنند، که این حمله بخشی از تهاجم سراسری متفقین[۸] بود.