تیسین

تیسیَن (ح ۱۴۸۷ـ۱۵۷۶م)(Titian)

تیسین Titian
زادروز	پییوه دی کادوره، ونیز ح ۱۴۸۷م
درگذشت	۱۵۷۶م
ملیت	ایتالیایی
نام‌های دیگر	به ایتالیایی: تیتسیانو وچلیو
شغل و تخصص اصلی	نقاش
آثار	نقاشی عروج مریم (کلیسای فراری، ونیز)؛ تک چهره شارل پنجم (نگارخانه قدیمی، مونیخ)؛پرستش ونوس (موزه پرادو)
گروه مقاله	نگارگری و مجسمه سازی جهان
خویشاوندان سرشناس	اوراتسیو (پسر)، لاوینیا (دختر)

سوارکاری چارلز پنجم، 1548م، اثر تیسین

پرتره تیسین

(به ایتالیایی: تیتسیانو وچلّیو). نقاش ایتالیایی. از بزرگ‌ترین هنرمندان رنسانس متعالی بود. در دورۀ طولانی هنرآفرینی‌اش، به مقام نقاش دربار شارل پنجم، فرمانروای امپراتور مقدس روم، و پسرش فیلیپ دوم، پادشاه اسپانیا، دست یافت. آثار بسیاری شامل تک‌چهره و نقاشی دینی و اساطیری خلق کرد؛ ازجمله باکوس و آریادنه (۱۵۲۰ـ۱۵۲۳م؛ نگارخانۀ ملی لندن) و ونوس و آدونیس (۱۵۵۴م؛ پرادو، مادرید)، و ونوس اوربینو (۱۵۳۸م؛ اوفیتسی، فلورانس). از حدود ۱۵۱۸م شهرتش رو به فزونی نهاد، و نقاشی عروج مریم (کلیسای فراری، ونیز) و خاکسپاری (لوور، پاریس) از آثار دینی بزرگ او در این دوره‌اند. در ۱۵۳۳م به امپراتور شارل پنجم معرفی شد، و تک‌چهره‌ای از او کشید. حضور بسیاری از شاهکارهای تیسین در موزه‌های امپراتوری، و موزۀ پرادو، نشان از ارج و قُربی دارند که نزد شارل پنجم و جانشین وی، فیلیپ دوم، به‌دست آورد؛ در آن هنگام آوازۀ جهانی یافت، و سلاطین اروپا بر سر تملّکِ «نقاشی‌های شاعرانه» یا پوئزی (نامی که بر آثار اسطوره‌ای خود با پیکرهای برهنۀ خیره‌کننده‌شان نهاد)، و تک‌چهره‌سازی‌های وی با یکدیگر رقابت می‌کردند. در چند مرکز اروپایی کار کرد: در ونیز، که در ۱۵۳۷م نبرد کادوره را نقاشی کرد (این اثر در آتش‌سوزی ۱۵۷۷م نابود شد)؛ در میلان که در ۱۵۴۱م در معیّت امپراتور بود؛ در رم که در ۱۵۴۵م به دعوت پاپ به آن‌جا رفت؛ و در آوگسبورگ که در ۱۵۴۸م تک‌چهرۀ فیلیپ را کشید. از آن پس بیشتر در ونیز هنر آفرید؛ آثار متأخرش سرشار از احساس و ابداعات فنی نظرگیرند. تیسین براثر طاعون درگذشت. اوراتسیو، پسر و دستیارش، نیز از همین بیماری درگذشت. ولاسکز، روبنس، و پوسن، از خیل نقاشان بزرگی بودند که از دستاوردهای او تأثیر گرفتند. تیسین در پیئوه دی کادوره در آلپ‌های ونیز به‌دنیا آمد؛ ظاهراً منظرۀ پس‌زمینۀ بیشتر آثارش از آن‌جاست. در ۹سالگی نزد موزائیک‌سازانی در ونیز شاگردی کرد و سپس شاگرد جووانّی بلّینی شد و جورجونه هم‌شاگردی‌اش بود. گمان می‌رود که در ۱۵۰۷ـ۱۵۰۸م تزیین بورس آلمان را (که اکنون از بین رفته است) همراه با جورجونه اجرا کرده باشد. از قرار معلوم آثار ناتمام جورجونه را پس از مرگش در ۱۵۱۰م، به‌پایان رساند. چندی نگذشت که از حال‌وهوای شهوت‌برانگیز و شاعرانۀ آثار جورجونه، سبک شخصی خویش را پروراند. شیوه‌ای سنجیده و پیچیده داشت، و رنگ‌های سردتر را بر زیرساختی از رنگ قرمز رُسی می‌گذاشت و به‌تناوب، لایه‌لایه از رنگ‌های شفاف استفاده می‌کرد، و گاهی به‌جای قلم‌مو با انگشت محوکاری می‌کرد، و سپس چند لکۀ قاطع را برای تأکید می‌افزود. از این طریق به درون‌مایۀ رنگی و بافت پرکار بی‌نظیر خویش دست یافت.

سبکی را که در کهنسالی درپیش گرفت، می‌توان به‌سبب رنگ‌گذاری مُقطّع، و دل‌مشغولی به جلوه‌های نوری، «امپرسیونیستی» نامید. چیره‌دستی‌اش در تک‌چهره‌سازی در تابلوهای بسیاری، ازجمله تک‌چهرۀ یک مرد که سابقاً آریوستو خوانده می‌شد (نگارخانۀ ملی، لندن)، شارل پنجم (نگارخانۀ قدیمی، مونیخ)، تک‌چهره‌های دخترش لاوینیا و خودنگاری نظرگیرش در کهنسالی (موزۀ پرادو) مشهود است. از شاهکارهای او در قصه‌گوییِ تصویری و نقاشی پیکر برهنه، سه اثر برای کاخ آلفونسوی اول از خاندان اِسته در فِرّارا درخور ذکرند، که عبارت‌اند از باکوس و آریادنه، باکانال، و پرستش ونوس (موزۀ پرادو).

---