شایست نشایست
شایِسْت نَشایِسْت
(به‌معنی «آنچه شایسته و آنچه ناشایست است») از مؤلفی ناشناس، در عقاید زردشتی. کتابی به فارسی میانه. موضوع کتاب دربارۀ درجات هشت‌گانۀ گناهان و میزان تاوان آن‌ها، آیین‌ها و مناسک دینی، قوانین تطهیر و نظایر این‌هاست. مطالب کتاب از تفسیرهای نسک‌های اوستا به پهلوی (← زند)، به‌ویژه از گروه حقوقی و قضایی اخذ و در دَه بخش و یک ضمیمه تنظیم شده است. مؤلف گاه نام مأخذ مورد استفادۀ خود یا سلسلۀ راویان را به‌دست می‌دهد و نظریات مکتب‌های گوناگون فقهی را، گاه با تصریح نام صاحبان آرا و گاه با عنوان مبهم «مقامات دینی (دستوران)» یا «صاحبان آرا»، نقل می‌کند. با درنظرگرفتن نثر صحیح کتاب و این مطلب که در آن، به‌خلاف برخی کتاب‌های پهلوی نوشته‌شده در قرون ۳ و ۴ق، هیچ اشاره‌ای به دورۀ اسلامی نشده یا از مشکلات زردشتیان در جامعۀ اسلامی نامی برده نشده است، می‌توان حدس زد که این کتاب در اواخر دورۀ ساسانی تألیف شده است. به‌دنبال شایست نشایست مطالبی آمده است که آن‌ها را متمم شایست نشایست نامیده‌اند و زمان گردآوری و نام گردآورنده یا گردآورندگان آن معلوم نیست. کتایون مزداپور متن کتاب را به فارسی ترجمه کرده (تهران، ۱۳۶۹) و محمود طاووسی واژه‌نامه‌ای برای آن فراهم آورده است (شیراز، ۱۳۶۵).