میوز

میوز (meiosis)

ميوز

در زیست‌شناسی، فرآیند تقسیم یاخته‌ای که در آن، کروموزوم‌های یاخته تقسیم به دو می‌شود. این نوع تقسیم فقط در یاخته‌های هم‌هسته‌ای (یوکاریوت) رخ می‌دهد و جزئی از چرخۀ زندگی، شامل تولیدمثل جنسی است، زیرا بدون آن‌که تعداد کروموزوم‌ها در نسل بعد افزایش یابد، ترکیب ژن‌های دو والد را امکان‌پذیر می‌سازد. یاخته‌های ویژۀ واقع در اندام‌های تولیدمثلی، بیضه‌ها و تخمدان‌ها در انسان، با تقسیم از راه میوز یاخته‌های جنسی (گامت‌ها) را پدید می‌آورند. در تقسیم میوز، هستۀ یاخته دوبار تقسیم می‌شود. هر یاخته در پایان میوز، چهار یاختۀ جنسی به وجود می‌آورد. در جانوران دیپلویید (دولاد) که دارای دو مجموعۀ کروموزومی‌اند و از راه جنسی تولیدمثل می‌کنند، تقسیم میوز فقط هنگام تشکیل یاخته‌های جنسی (← اسپرم؛ تخمک) رخ می‌دهد و درنتیجه، گامت‌ها هاپلویید (تک‌لاد) هستند، نیمی حاوی یک مجموعه کروموزومی برابر و نیمی از تعداد کل کروموزوم‌های والدی‌اند. با اتحاد گامت‌ها در لقاح، دوباره حالت دیپلویید برقرار می‌شود. در گیاهان، میوز درست پیش از تشکیل هاگ (اسپور) رخ می‌دهد، پس هاگ‌ها هاپلوییدند. گیاهان ابتدایی، مانند خزه‌ها، به شکل گیاهان هاپلویید، معروف به گامتوفیت، رشد می‌کنند و گامت‌ها را به‌وجود می‌آورند (← تناوب نسل‌ها). تقسیم میوز موجب گوناگونی می‌شود که خصوصیت مهم تولیدمثل جنسی به‌شمار می‌رود. گوناگونی حاصل موروثی است، به این معنا که تکامل درنتیجۀ انتخاب طبیعی برخی واریانت‌ها برای سازش با محیط در حال تغییر رخ می‌دهد. راه ایجاد گوناگونی از طریق تقسیم میوز، نوترکیبی ژن‌های واقع بر روی زوج کروموزوم‌های هم‌ساخت در طول پروفاز تقسیم اول میوز است. وقتی در میوز تعداد کروموزم‌ها تقسیم به دو شد، پخش آن‌ها در بین یاخته‌های حاصل از تقسیم میوز رویدادهایی اتفاقی‌اند و درنتیجه، یاخته‌های جنسی کاملاً از هم متفاوت‌اند و همین تفاوت عامل گوناگونی ناشی از تقسیم میوز است.

 

---